Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Κι όμως! Υπάρχει ο ναός Αγίων Ελισάβετ και Φιλίππου, ένα παραμυθένιο εκκλησάκι στη Νίκαια της Αττικής που είναι αφιερωμένο στο βασιλικό ζεύγος της Αγγλίας. Η ιστορία του είναι συγκινητική, όσο κι αν θέλουν αρκετοί να την ξεχάσουν. Τον έχει τιμήσει με την παρουσία της η βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ και ο σύζυγός της Φίλιππος, γιος του Έλληνα Πρίγκιπα Ανδρέα (1882-1944). Βρίσκεται σχεδόν στην κορυφή του πευκόφυτου λόφου των Νυμφών, όπως είναι το πραγματικό όνομα του αποκαλούμενου λόφου Δεξαμενής Νίκαιας. Όταν ιδρύθηκε θεωρούνταν ότι ήταν τόσο ψηλά, ώστε η Κοκκινιά με την Αθήνα από τη μία πλευρά και ο Πειραιάς από την άλλη, η Πεντέλη, ο Υμηττός και ο Σαρωνικός παρουσίαζαν το λαμπρό τους πανόραμα σ’ ένα τεράστιο πέταλο.
Έτσι περιέγραφε την περιοχή ο αείμνηστος δημοσιογράφος Λάμπρος Κορομηλάς φροντίζοντας να μας παραδώσει και πλούσια στοιχεία για την ιστορία του ναού. Μια ιστορία που οδηγεί στα χρόνια της μικρασιατικής εκστρατείας. Εκείνη την εποχή ο 25χρονος Παναγιώτης (Πότης) Δ. Αλμπάνης (1894-1975) υπηρετούσε στο Ιππικό και υπό τις διαταγές του εκτελούντος χρέη Μεράρχου Πρίγκιπα Ανδρέα, γιου του βασιλιά Γεωργίου Α΄ και της Όλγας. Οι αναμνήσεις του ήταν ζωηρές και διατηρούσε αισθήματα ευγνωμοσύνης για το πρόσωπο του εστεμμένου.
Παρά τα όσα καταλόγισαν στον Πρίγκιπα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο Π. Αλμπάνης διατηρούσε τις πλέον αγαθές εντυπώσεις. Τα χρόνια πέρασαν και ο μικρασιατικής καταγωγής πολεμιστής εξελίχθηκε σε βιομήχανο, δήμαρχο της Νίκαιας και αργότερα βουλευτή. Έτσι, όταν το 1947 αναγγέλθηκαν οι αρραβώνες της Διαδόχου του Βρετανικού Θρόνου Ελισάβετ με τον Δούκα του Εδιμβούργου Φίλιππο, γιο του Πρίγκιπα Ανδρέα, αποφάσισε να προσφέρει στο ζεύγος ένα συμβολικό δώρο, μοναδικό στο είδος του. Να ανεγείρει έναν ναό προς τιμήν τους!
Η βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ και ο σύζυγός της Δούκας του Εδιμβούργου Φίλιππος.
Έσπευσε λοιπόν να συγκροτήσει την Επιτροπή Ανεγέρσεως στην οποία συμμετείχαν οι αρχιμανδρίτες Πανάρετος Τοπαλίδης και Ειρηναίος Λοράνδος και οι λαϊκοί Στ. Κινεζόπουλος, Κ. Μαυρομμάτης, Κ. Παπαδόπουλος και Ν. Ευστρατιάδης. Χωρίς να είναι αρχιτέκτονας ο πολυμήχανος και αποφασιστικός Π. Αλμπάνης σχεδίασε έναν ναΐσκο βυζαντινού ρυθμού. Στις 20 Νοεμβρίου 1947, την ώρα που στην Αγγλία πραγματοποιούνταν οι γάμοι του διαδοχικού ζεύγους, στον λόφο Δεξαμενής της Νίκαιας ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός ευλογούσε τη θεμελίωση του ναού. Η τελετή πραγματοποιήθηκε με κάθε επισημότητα και παρέστησαν ο υπουργός Ανοικοδομήσεως Δημήτριος Λόντος (1888-1977) και ο νομάρχης Σπυρίδων Σχινάς (1897-1968)[1].
Η εκκλησία ανεγέρθηκε σύντομα και τα θυρανοίξια τελέστηκαν στις 14 Νοεμβρίου 1949, παρουσία του Άγγλου Γενικού Προξένου Σκοτ. Εφημέριος στο εξωκκλήσι ορίστηκε ο αρχιμανδρίτης Ειρηναίος Λοράνδος, ένας φωτισμένος ιερωμένος που εξέδωσε και την «Ακολουθία του Αγίου Ιερομάρτυρος Ειρηναίου, επισκόπου της εν Γαλατία πόλεως Λουγδούνου»[2]. Οι ελάχιστοι πιστοί που ανέβαιναν μέχρι εκεί απολάμβαναν το μαγικό τοπίο, ενώ οι λίγες λειτουργίες τελούνταν συνήθως με πρωτοβουλία του Π. Αλμπάνη. Βρέθηκε όμως στο επίκεντρο της δημοσιότητας, όταν η τότε Διάδοχος ακόμη του βρετανικού στέμματος Ελισάβετ επισκέφτηκε την Ελλάδα συνοδευόμενη από τον σύζυγό της Δούκα του Εδιμβούργου Φίλιππο.
Το βασιλικό ζεύγος στην Ακρόπολη συνοδευόμενο από τον βασιλιά Παύλο (Δεκέμβριος 1950).
Το μελλοντικό βασιλικό ζεύγος της Αγγλίας έχει πραγματοποιήσει μία και μοναδική επίσκεψη στην Ελλάδα. Ήταν τον Δεκέμβριο 1950. Έφτασε στις 6 του μηνός και απεχώρησε έξι ημέρες αργότερα (12 Δεκεμβρίου). Μεταξύ άλλων, το ζεύγος πληροφορήθηκε πως υπήρχε ναΐσκος που είχε ανεγερθεί προς τιμήν του και όπως ήταν φυσικό ενδιαφέρθηκε να το επισκεφτεί. Οπωσδήποτε η επίσκεψη της Διαδόχου του Βασιλικού Θρόνου της Μεγάλης Βρετανίας στη Νίκαια ήταν εξαιρετικά σημαντικό γεγονός. Μόλις είχε τελειώσει ο εμφύλιος πόλεμος.
Το πρωί της Παρασκευής 8 Δεκεμβρίου 1950 το ζεύγος Ελισάβετ-Φιλίππου ξεκίνησε από το Τατόι και κατευθύνθηκε στα Παλαιά Ανάκτορα και από εκεί μέσω των οδών Πέτρου Ράλλη και Παναγή Τσαλδάρη κατευθύνθηκε στη Νίκαια. Εργάσιμη ημέρα και μόνον γυναίκες και παιδιά είχαν στηθεί κατά μήκος της διαδρομής. Πρωτόγνωρη εμπειρία για τους επισκέπτες που πέρασαν από τις πλέον πολύβουες λαϊκές συνοικίες των Αθηνών για να βρεθούν στη προσφυγομάνα Κοκκινιά.
Πολλά και χαριτωμένα γράφτηκαν στις εφημερίδες όπως ότι «η Κοκκινιά και οι Κοκκινιώτες ήσαν υπερήφανοι ότι έφαγαν το Κολωνάκι χάρις εις τον παληό τους Δήμαρχο. Η Ρολς-Ρόυς των Ανακτόρων επροχωρούσε αργά, η Πριγκίπισσα και ο Δουξ του Εδιμβούργου εκύτταζαν με ενδιαφέρον αλλά και με περιέργειαν τις λαϊκές εκδηλώσεις και ανταπέδιδαν γελαστοί τον χαιρετισμόν». Στις 11:00 περίπου έφτασε το ζεύγος στο λόφο των Νυμφών. Στα προπύλαια του ναού τους περίμεναν ο εν ενεργεία δήμαρχος Νίκαιας Χαρ. Παναγιωτόπουλος αλλά και ο τέως δήμαρχος και κτήτορας του ναΐσκου Π. Αλμπάνης. Παρέμειναν στο εκκλησάκι περίπου μισή ώρα και ενδιαφέρθηκαν για την ιστορία του, την οποία αφηγήθηκε ο κτήτοράς του.
Ο ναός Αγίας Ελισάβετ και Φιλίππου στον λόφο της Νίκαιας.
Επίσης επισκέφθηκαν τη «Βρύση του Προσκυνήματος», η οποία βρίσκεται παραπλεύρως του ναού και τότε έρεε νυχθημερόν άφθονο ύδωρ. Μπροστά στην είσοδο φυτεύτηκαν δύο κυπαρίσσια, τα οποία σώζονται ακόμη και είναι αφιερωμένα στην Ελισάβετ και στον Φίλιππο. Ο Π. Αλμπάνης δώρισε στο ζεύγος δύο αρχαίες ληκύθους οι οποίες είχαν βρεθεί στον χώρο κατά τη διάρκεια των εκσκαφών για τη θεμελίωση του παρεκκλησίου. Το ζεύγος προσέφερε στο ναό την εικόνα των Αγίων Ελισάβετ και Φιλίππου. Ένα εικοσάλεπτο διήρκεσε η επίσκεψη των επισήμων στο εκκλησάκι αλλά και στους γύρω χώρους.
Το ναϊδριο σώζεται μέχρι τις ημέρες μας με προσθήκες, αλλά πουθενά δεν αναφέρεται η διπλή του υπόσταση, όπως και το όνομα της Βασιλίσσης της Αγγλίας. Λειτουργεί ως Μητροπολιτικό Παρεκκλήσι της Μητροπόλεως Νικαίας, ενώ ο χώρος που το περιβάλει έχει πλούσια δενδροφύτευση.
