Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Πολλοί θα θυμούνται τους λαμπρούς πασχαλιάτικους εορτασμούς στους στρατώνες, οι οποίοι διακοσμούνταν με μυρτιές και μικρές σημαίες. Αυτό συνέβαινε σε όλη την Ελλάδα. Εντός των Αθηνών όμως, η πολιτειακή και πολιτική ηγεσία προτιμούσε τα τάγματα των ευζώνων, προπολεμικά στα περίφημα παραπήγματα και μεταπολεμικά στις εγκαταστάσεις της Ανακτορικής (αργότερα Προεδρικής) Φρουράς.
Εκεί από το πρωί συγκεντρωνόταν πολύς κόσμος αλλά και τουρίστες για να δουν τις φωτιές να ανάβουν και τους οβελίες να ψήνονται. Να παρακολουθήσουν τους ευζώνους να χορεύουν παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς. Από εκεί ξεκινούσε πάντα τη βόλτα του στους στρατώνες ο Βασιλιάς Παύλος, συνοδευόμενος σχεδόν πάντα από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο. Τσούγκριζε το κόκκινο αυγό του με τους τσολιάδες και τους Κρητικούς βρακοφόρους και δοκίμαζε το πασχαλινό αρνί.
Η γέννηση
Η λέξη εύζωνος είναι ομηρική και ανασύρθηκε τον 19ο αιώνα για να αντικαταστήσει τη λέξη τσολιάς. Αντιθέτως προς όσα γράφονται, επισήμως και μη, η χρήση της λέξης εύζωνος εμφανίσθηκε τη δεκαετία του 1860. Τάγμα Ευζώνων ή για την ακρίβεια Ημιτάγμα του Στρατού Ξηράς εμφανίσθηκε το 1864, στον απόηχο της επανάστασης που κατέληξε στην έξωση του Όθωνος. Σχηματίστηκε με Ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης το 1864, αποτελούνταν από τέσσερις λόχους και με δύναμη που κυμαινόταν από 400 έως 682 άνδρες, ο διοικητής των οποίων ήταν αντισυνταγματάρχης ή ταγματάρχης.
Επρόκειτο περί ανδρών που θεωρούντο πλεονάζοντες, μετά τις ευρύτατες εκκαθαρίσεις που είχαν γίνει στον στρατό. Ωστόσο η πρώτη εκείνη εμφάνιση Τάγματος Ευζώνων ήταν βραχεία αφού διαλύθηκε τον Ιανουάριο 1866. Περίπου έναν χρόνο αργότερα, το 1867 θα σχηματισθούν εκ νέου και αυτή τη φορά τέσσερα αυθύπαρκτα Τάγματα Ευζώνων, ως μέρος της τακτικής δύναμης του Στρατού, προορισμένα όμως για την υπηρεσία των μεθορίων και τη χορηγία συνδρομής στη Χωροφυλακή.
Η σημαία των Ευζώνων ήταν ίδια με του Πεζικού, με τη διαφορά πως στη σφαίρα που βρισκόταν στην άκρη του κοντού και είχε πάνω της τον σταυρό, αντί του «Π» που σήμαινε Πεζικόν τοποθετείτο το «Ε» που σήμαινε Ευζωνικόν.
Η στολή
Η αμφίεση των ευζώνων έχει γνωρίσει πολλές παραλλαγές από τότε που καθιερώθηκε. Το 1868 οι υπαξιωματικοί και οι στρατιώτες έπρεπε να φορούν φέρμελη με μεϊντάνι από λευκό μάλλινο ύφασμα (τσουκνίο) με γαϊτάνια μάλλινα χρώματος «μελανογλαύκου»! Στην άκρη των μανικιών έπρεπε να είναι κεντημένος ο αριθμός του τάγματός τους. Έπρεπε δε να έχουν δύο σειρές σφαιροειδών και μεταλλικών κουμπιών, ανά δώδεκα η κάθε μία, δεξιά και αριστερά του στήθους. Στο μέρος των μανικών που δεν ήταν ραμμένο έπρεπε πάνω να υπάρχουν δύο κουμπιά και κάτω έξι. Το φέσι έπρεπε να είναι «εγχώριον» με φούντα μεταξωτή πλεκτή και να φέρει το στέμμα και το εθνόσημο, ενώ η φουστανέλα έπρεπε να είναι «εκ λευκού πανίου όχι πλέον των 150 λοξών μήκους μέχρι του γόνατος»!
Η ζώνη κατασκευαζόταν από βαμβακερό ύφασμα, με λευκές και κυανές γραμμές, όπως και οι περικνημίδες που έπρεπε να είναι από το ίδιο με το μεϊντάνι λευκό ύφασμα και το σχήμα τους ίδιο με εκείνο που είχαν οι περίφημες βλαχόκαλτσες. Οι καλτσοδέτες προβλέποντο μάλλινες, ενώ για τα τσαρούχια δεν γινόταν ιδιαίτερος λόγος δεδομένου ότι επρόκειτο περί είδους υπόδησης υπό χρήση.
Η αλλαγή φρουράς
Σε χαρακτηριστικό θέμα της πρωτευούσης, για επισκέπτες και παιδιά, έχει εξελιχθεί η αλλαγή φρουράς στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου. Οι εύζωνοι που παραστέκουν ακίνητοι συμβολίζουν τους αγώνες του έθνους και τη γενναιότητα των ηρώων που έδωσαν τη ζωή τους στους μεγάλους αγώνες. Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό πως η αλλαγή φρουράς, με ιδιαίτερα πανηγυρικό τρόπο, πραγματοποιείτο πριν από τη δημιουργία του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου, όταν ακόμη το κτίριο της Βουλής ήταν Ανάκτορα της βασιλικής οικογένειας.
Εντυπωσιακή πομπή, με συνοδεία στρατιωτικής μπάντας, η αλλαγή φρουράς ήταν αγαπημένο θέαμα για τους κατοίκους τους άστεως και των επαρχιών. Ιδιαιτέρως επί Γεωργίου Α´ το θέαμα ήταν ελκυστικό. Η περίφημη κάπα των ευζώνων ήταν «σιδηρόχρους» και το μήκος της έφθανε μέχρι το γόνατο. Σημειωτέον ότι οι εθελοντές που ήθελαν τότε να καταταχθούν στους ευζώνους, έπρεπε να έχουν ειδικές σωματικές προδιαγραφές, να μην είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 40 ετών «και να ώσιν άγαμοι όσο το δυνατόν»!
Η φουστανέλα και το τσαρούχι μετατράπηκαν σε εμβλήματα ανδρείας και υπερηφάνειας και εθνικά σύμβολα. Στοιχεία που εκπροσωπούν στις ημέρες μας με την παρουσία τους στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, στο Προεδρικό Μέγαρο και στην υποστολή της Σημαίας που πραγματοποιείται κάθε Κυριακή στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Εξάλλου, εκπροσωπούν την πατρίδα σε σημαντικές εκδηλώσεις όπως η μεταφορά του Αγίου Φωτός, η παρέλαση στη Νέα Υόρκη κ.ά.
