«Χριστός», Περικλής Πανταζής (1849-1884).
Ποτέ άλλοτε η Μεγάλη Εβδομάς των Παθών δεν ευρήκε τον Ελληνικό λαό τόσο ψυχικά ενωμένο και συσπειρωμένο γύρω από τα ιερά σύμβολα της πίστεώς του. Αυτή τη δραματική ώρα, που η θύελλα, η εξαπολυμένη εναντίον του κόσμου μαίνεται σ’ αυτή την πόρτα μας και απειλεί να εισορμήση στο σπίτι μας, το αλάνθαστο λαϊκό ένστικτο δεν ευρίσκει άλλη καταφυγή από την πνευματική στέγη της Εκκλησίας. Αν τα όπλα είνε η άμυνα των σωμάτων, η πίστις αποτελεί τον θώρακα των ψυχών.
Και η πίστις αυτή, η χριστιανική πίστις της ορθοδοξίας, στάθηκε σ’ όλη τη μακρά ιστορία μας, αληθινή σπονδυλική στήλη του εθνικού μας σώματος. Μέσα στης τόσες τρικυμίες και καταιγίδες, που αντιμετώπισε το Ελληνικό έθνος επί δεκαπέντε και πλέον εκατονταετηρίδες, η εκκλησία μας, ο ακοίμητος και ζωντανός φρουρός αυτής της πίστεως, έγινε πάντα κιβωτός σωτηρίας. Σαν την κλώσσα εθέρμαινε, κάτω από τα φτερά της, τα πνευματικά της παιδιά, όλες της μεγάλες και δύσκολες ώρες της ζωής τους. Και τα έσωσε από τον αφανισμό.
Ο πιο αναλφάβητος λαϊκός τύπος, που δεν έχει την παραμικρήν ιδέα ιστορίας, το διαισθάνεται αυτή τη στιγμή. Το βράδυ, την ώρα που άλλοτε θα εσήμαιναν και η καμπάνες των εκκλησιών, τα πλήθη των πιστών θα πάνε να παρακολουθήσυν, με κατάνυξι πολύ μεγαλείτερη από κάθε άλλη φορά, τη λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης, τα δώδεκα ευαγγέλια, που ιστορούν το πάθος του Λυτρωτού και να γονατίσουν και να προσευχηθούν μπροστά στο σταυρό του μαρτυρίου του. Αυτό το σύμβολο σαν να παίρνη, αυτές της ώρες, όλη τη βαθειά σημασία του.
Το μαρτύριο του Θεανθρώπου, όπου ωργίασε η σκληρότης εναντίον της πνευματικής ανατάσεως και της αθωότητος, είνε μία αιώνια καταγγελία της βίας. Είνε το μαρτύριο της συνειδήσεως, που η βία ζητεί να υποτάξη με τα σωματικά βασανιστήρια. Είνε το μαρτύριο της αληθείας και της αγαθότητος, που η λόγχη και το καρφί ζητούν ν’ αφανίσουν. Είνε ακόμη η απόπειρα να καταδυναστευθή ο ηθικός κόσμος από την επιβολήν της ύλης. Το Ελληνικό έθνος νοιώθει σήμερα βαθύτατα όλο το περιεχόμενο του συμβόλου αυτού. Έχει, πολλές Μεγάλες Πέμπτες σταυρωθή μαζή με τον Θεάνθρωπο.
Έχει νοιώσει, επί πολλές εκατονταετηρίδες, τα καρφιά και της λόγχες στο σώμα του. Κι’ έχει αισθανθή όσο κανείς άλλος λαός αυτή την άσβεστη δίψα δικαιοσύνης, που μαστίζει την ανθρώπινη ψυχή, κάθε φορά που η βία συνθλίβει τους λαούς. Γι’ αυτό θ’ ανάψουμε απόψε, με βαθύτατη συγκίνησι, τα κεράκια μας μπροστά στα ματωμένα πόδια του Σωτήρος. Αυτός είνε η απαντοχή μας. Η αλήθεια του είνε δική μας όσο ποτέ άλλοτε. Για δικαιοσύνη αγωνιστήκαμε, για ηθικές αξίες χύσαμε το αίμα μας. Κανενός λαού δεν επιβουλευτήκαμε τ’ αγαθά, κανενός έθνους δεν υπωνομεύσαμε την ύπαρξι και κανένα λαό δεν μισούμε. Γι’ αυτό και ο σταυρός του είνε σήμερα δικός μας. Και γι’ αυτό δεν θα σβύση ποτέ, μέσα στην καρδιά μας, η ελπίδα για την Ανάστασι.
