Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ιωάννης Βαρβάκης. Ελαιογραφία από τς συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.
Η ιστορία του Ιωάννη Βαρβάκη είναι γνωστή. Έχει γραφτεί σε βιβλία, δημοσιεύματα εφημερίδων και περιοδικών και έγινε κινηματογραφική ταινία. Αλλά ελάχιστα έχουν γραφτεί για τη μετά θάνατον ταλαιπωρία των οστών του μεγάλου ευεργέτη, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στις 12 Ιανουαρίου 1825 στο λοιμοκαθαρτήριο της Ζακύνθου χτυπημένος από χολέρα[1].
Η Ζάκυνθος διατελούσε τότε υπό αγγλική κατοχή και ο Βαρβάκης τάφηκε, όπως όλοι όσοι πέθαναν από χολέρα, σε κάποιο μέρος έξω από την πόλη και όχι στον περίβολο κάποιας εκκλησίας όπως συνηθιζόταν.
Ο άνθρωπος που άφησε την περιουσία του στην πατρίδα, θα κοιμόταν ακόμη ειρηνικά στο φιλόξενο νησί, αν δεν απαλλοτριωνόταν, είκοσι χρόνια αργότερα, το μέρος όπου είχαν ταφεί, όλοι όσοι πέθαναν από χολέρα το 1825. Από τότε ξεκίνησε η μετά θάνατον ταλαιπωρία του, η οποία έμελλε να διαρκέσει περίπου έναν αιώνα. Τα οστά, με υποδειγματική επιμέλεια των αγγλικών Αρχών, συλλέχθηκαν και αποτέθηκαν σε λάρνακες από χυτοσίδηρο. Σφραγίστηκαν κανονικά με πιστοποίηση της ταυτότητας του νεκρού και τάφηκαν εκ νέου σε παρακείμενο αγρό.
Εκεί παρέμειναν περίπου έξι δεκαετηρίδες, οπότε και οι νεκροί, μεταξύ των οποίων και ο Βαρβάκης, υπέστησαν νέα «έξωση» από την υποτιθέμενη αιώνια κατοικία τους. Οι λάρνακες ξεθάφτηκαν για να κτιστεί σε εκείνη την τοποθεσία ναός[2].
Τα οστά του Βαρβάκη κλήθηκε να παραλάβει ο συγγενής του Δημήτριος Γιουρδής, ο οποίος και τα μετέφερε στην Αθήνα το 1902. Εκείνος με τη σειρά του τα παρέδωσε στον δισέγγονο του ευεργέτη αξιωματικό και αργότερα πολιτικό Γεώργιο Καραϊσκάκη. Όπως έχουμε γράψει παλαιότερα οι Βαρβάκηδες είχαν συγγενέψει με τους Καραϊσκάκηδες.
Συγκεκριμένα, ο πατέρας του Γεωργίου, ο Σπυρίδων Καραϊσκάκης (1826-1898), παντρεύτηκε την εγγονή του Βαρβάκη Μαρία. Ο Σπ. Καραϊσκάκης είχε οριστεί, με βασιλικό διάταγμα του 1870, μέλος της Επιτροπής επί της Οικοδομής του Βαρβακείου Λυκείου. Ο σκοπός της Επιτροπής αυτής ήταν διπλός. Αφενός να φροντίσει για την πρόσκτηση οικοπέδων προσκείμενων στο Βαρβάκειο Λύκειο αφετέρου, η εξεύρεση τόπου κατάλληλου για να ανεγερθεί ένα μνημείο για τον Βαρβάκη στο οποίο θα τοποθετούνταν και τα οστά του που θα μεταφέρονταν από την Ζάκυνθο[3].
Στην ίδια επιτροπή συμμετείχαν οι Κωνσταντίνος Νικόδημος, Κωνσταντίνος Ασώπιος, Ανδρέας Μάμουκας, Αριστείδης Παπούδωφ και Κωνσταντίνος Μαυρογιάννης. Δηλαδή το κράτος είχε αποφασίσει την ανακομιδή των οστών του Βαρβάκη από το 1870 και την ταφή τους σε μνημείο κατάλληλο και αντάξιο της μνήμης του[4].
Και όσον αφορά στον αδριάντα κατασκευάστηκε και τοποθετήθηκε στο Ζάππειο αλλά τα οστά του λησμονήθηκαν στη Ζάκυνθο ώσπου έφτασαν στα χέρια του Γ. Καραϊσκάκη. Ο τελευταίος θεωρώντας ότι έπρεπε να ταφούν κάτω από τον ανδριάντα, παρέδωσε τη λάρνακα στη Ζάππειο Επιτροπή.
Η τελευταία τα έβαλε στο υπόγειο μέχρι να… ανακαλύψει ποιος ήταν αρμόδιος για την ταφή τους. Αλλά το Ζάππειο στους Βαλκανικούς και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επιτάχθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως στρατώνας, νοσοκομείο, αποθήκη, προσωρινή στέγη προσφύγων και ορφανοτροφείο. Τα οστά κινδύνευσαν πολλές φορές να πεταχτούν και σώθηκαν χάρη στη μέριμνα ενός παλιού φύλακα.
Ο ανδριάντας του Ι. Βαρβάκη στο Ζάππειο.
Η κομβική παρέμβαση του Γεωργίου Καραϊσκάκη
Έφτασε, το 1928, όταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, αγανακτισμένος πλέον από την αδιαφορία των Αρχών, ανακίνησε εκ νέου το ζήτημα. Παρέλαβε τα οστά από το υπόγειο του Ζαππείου και τα παρέδωσε στον Ιωάννη Βλαχογιάννη, ο οποίος με τη σειρά του τα τοποθέτησε στα υπόγεια της Ακαδημίας Αθηνών, όπου στεγάζονταν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Χρειάστηκε να περάσουν ακόμη πέντε ολόκληρα χρόνια, μέχρι την άνοιξη του 1933, για να διαθέσει ο Δήμος Αθηναίων τον απαραίτητο χώρο στο Α΄ Κοιμητήριο Αθηνών για να βρουν την ησυχία τους σε ελληνικό χώμα τα οστά του μεγάλου ευεργέτη[1].
Το ταφικό μνημείο του Ιωάννη Βαρβάκη στο Α΄Κοιμητήριο Αθηνών.
Τουλάχιστον η τελετή που έγινε στις 2 Απριλίου 1933 ήταν αντάξια της προσφοράς του. Με εκπροσώπους της πολιτειακής, πολιτικής, θρησκευτικής και στρατιωτικής ηγεσίας και τους μαθητές του Βαρβακείου μετέφεραν τη λάρνακα στην τελευταία της κατοικία[5].
