Mέγαρο Συγγρού. Ανάβρυτα, 1952.
Ο αείμνηστος Συγγρός, που είχε στην θαλαμηγό του σήμα με το ρητόν “Ερδ’ αγαθόν” – κάνε το καλό- είχε κάμει πάρα πολλά καλά στον τόπο. Ακόμη και κάτι, που το έκτισεν αποκλειστικά για τον εαυτό του, η έπαυλίς του των Αναβρύτων, κατέληξεν έργο κοινωφελές: Εστέγασε το λαμπρό «Εθνικόν Εκπαιδευτήριον» όπου μένει και μαθητεύει, μαζή μ’ άλλα παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων (και του λαού) ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, το χαϊδεμένο παιδί των Ελλήνων. Ανεβαίνοντας μία μέρα στην Κηφισιά, ελοξοδρόμησα, μόλις προσπέρασα το Μαρούσι, εκεί, στον ανήφορο, για να κάμω μία αιφνιδιαστική επίσκεψι σ’ αυτό το σχολείο. Πέτυχα τα παιδιά να καταγίνωνται, κάτω από τα δένδρα, σε διάφορες δουλειές, που δεν τα προικίζουν μονάχα μ’ άμεσες γνώσεις του φυσικού κόσμου και πρακτικές ικανότητες, αλλ’ αναπτύσσουν την αυτενέργειά τους και το πνεύμα της ομαδικής συνεργασίας.
Ήταν διηρημένοι σε διάφορους ομίλους. Άλλοι σκάρωναν μια προσκοπική καλύβα: Είχαν μπήξει πασσάλους, από χονδρά κλαριά δένδρων, αφήνοντας άνοιγμα, για πόρτα, προς την μεσημβρινή πλευρά και από πάνω και στα πλάγια τέντωναν σπάγγους, για να συγκρατήσουν τα κλαριά με τα φύλλα, που επρόκειτο να στεγάσουν την καλύβα. Άλλοι εσκάλιζαν ένα φυτώριο λουλουδιών, που είχαν φυτέψει (με το όνομα του κάθε λουλουδιού γραμμένο σ’ ένα μπιλλιετάκι, που κρέμεται από το στέλεχος) κι’ εξεβοτάνιζαν το μέρος. Άλλοι μαστόρευαν, με τα εργαλεία του ξυλουργικού εργαστηρίου, έναν πάγκο. Έχουν φτιάσει αρκετούς τέτοιους από ξυλεία των δένδρων, για της ώρες της αναπαύσεως. Κι’ έχουν φιλοτεχνήσει μάλιστα κι’ ένα χαριτωμένο γεφυράκι, πάνω από μικρή τεχνητή διώρυγα, όπου, όταν έχη νερό, αφήνουν τα καραβάκια, που οι ίδιοι ναυπηγούν, να ταξιδεύουν…
Είναι όλοι, αυτή τη στιγμή, με της γαλάζιες «φόρμες» τους, μια λιλιπούτειος εργατιά με τα στήθη ανοιχτά, τα χέρια ροζιάρικα, τα μάτια λαμπρά, τα μάγουλα ρόδινα. Ο Διάδοχος είναι στην πιο βαρειά δουλειά: Μέσα σε μια ομάδα που ανοίγει λάκκους για να φυτευθή μια δενδροστοιχία. Τον αναγνωρίζω αμέσως από τα φωτεινά μάτια, που ατενίζουν με ειλικρίνεια κι’ από το αγαθό χαμόγελο του πατέρα του. Ο κασμάς, κοινός κασμάς σκαφτιά είναι λίγο μεγαλείτερος από το μπόϊ του. Αλλά τον σηκώνει, με τα γερά του μπράτσα, και τον καταφέρει με δύναμι στο έδαφος:
-Δε μου λέτε, σας παρακαλώ –ρωτά τον διευθυντή του οικοτροφείου- είναι αρκετό αυτό το άνοιγμα;
-Όχι, χρειάζεται μεγαλείτερο!…
-Ωραία!… Άλλοι όμως μας λένε μικρότερο!…
Και υψώνει τον κασμά με τόση ορμή, που νομίζετε πως θα χάση την ισορροπία του και θα πέση ανάσκελα. Αλλά κρατιέται καλά και δίνει το κτύπημα, σαν καλός εργάτης της γης:
-Σαν να νομίζω, Υψηλότατε –του λέω- πως το πιγκ-πογκ είναι λίγο καλλίτερο από το σκάψιμο…
-Μα να σας πω!…
Και γελάει με την καρδιά του, το πλατύ γέλιο του Βασιλέως Παύλου. Σαν να εκπλήσσεται, που τον λέω Υψηλότατο. Δε θέλει νάχη από τ’ άλλα παιδιά κανενός είδους απόστασι:
-Αυτός θα γίνη –μου λέει ένας από τους δασκάλους του- ακόμη δημοκρατικώτερος κι’ από τον πατέρα του, που είναι ο πιο δημοκρατικός Βασιλεύς του κόσμου: Είναι όλος καλωσύνη κι εγκαρδιότητα…
Επισκέπτομαι τους υπνοθαλάμους. Η μόνη τους πολυτέλεια είναι η ευρυχωρία. Μεγάλα παράθυρα, διαρκώς ανοιχτά, οξυγόνον άφθονο, απλά και πεντακάθαρα κρεββάτια. Το μόνο στολίδι τους είναι ο ήλιος, που πέφτει επάνω στης κουβέρτες. Κάτω είναι τα ντους. Δύο και τρεις φορές την ημέρα στέκονται γυμνοί κάτω από το κρύο νερό. Καθένας έχει το ντουλάπι του και την ιματιοθήκη του. Τα ρούχα τους είναι ομοιόμορφα, τα παπούτσια τους επίσης. Βρίσκονται αραδιασμένα όλα σ’ ένα δωμάτιο. Ένας δημοσιογράφος εζήτησε κάποτε να του δείξουν τα παπούτσια του Διαδόχου:
-Ορίστε, βρέστε τα μόνος σας!
Αδύνατον να τ’ ανακαλύψη. Πλάι στο κτίριο του οικοτροφείου είναι η τάξις των μαθημάτων –απλά παραπήγματα με υγιεινά θρανία. Σ’ ένα μαυροπίνακα, είδα σχεδιασμένο τον χάρτη της Ελλάδος, με χρωματιστές κιμωλίες, όπου σημειώνονται, με τ’ ανάλογα χρώματα, η θάλασσα, τα βουνά, τα δάση. Όταν κουρασθούν από το μάθημα, τα παιδιά βγαίνουν για της δουλειές και τα παιγνίδια του υπαίθρου. Και όταν κουρασθούν από το ύπαιθρο, ξεκουράζονται στο θρανίο, ακούγοντας το δάσκαλο.
Το πρόγραμμα των μαθημάτων δεν διαφέρει από των αντιστοίχων σχολείων του Κράτους. Και όμως… Κάθε στιγμή, έχετε την εντύπωσι, ότι το παν διαφέρει εκεί μέσα. Σε τι;… Νομίζω στο ρυθμό, στην κυριαρχούσα ιδέα της αρμονικής αναπτύξεως σώματος, χαρακτήρος και πνεύματος. Αέρας, ήλιος, φως. Και γύρω τους και μέσα τους. Όταν αυτό το εθνικόν σχολείον συμπληρωθή, ως άρτιο δημοτικό σχολείο και Γυμνάσιον, είμαι βέβαιος, ότι θα γίνη πρότυπον αληθινού Ελληνικού εκπαιδευτηρίου.
