Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Οι γλαύκες, οι κουκουβάγιες, τα ιερά πουλιά της Αττικής, αφού γνώρισαν δόξες και υμνήθηκαν στο βάθος των αιώνων, περιέπεσαν σε πλήρη ανυποληψία τα τελευταία προπολεμικά χρόνια. Η ονομασία τους, παρά το γεγονός ότι είναι πουλιά της νύχτας, συνδέεται με το ακτινοβόλο φως. Προέρχεται από το γλαυκός = ακτινοβόλος, φωτεινός και οφείλεται στα μάτια της κουκουβάγιας που είναι λαμπερά και απαστράπτοντα[1]. Είναι ατέλειωτες οι ιστορίες που συνοδεύουν τις γλαύκες και ακόμη περισσότερες οι δεισιδαιμονίες, οι οποίες τις ακολουθούν στον διάβα του χρόνου.
Σοφία και φρόνησις
Ορισμένες απ’ αυτές κατέγραψε ο Π. Κατηφόρης το 1938[2], όταν αισθάνθηκε την ανάγκη να υπεραμυνθεί της ιστορίας και της παρουσίας των πουλιών αυτών. Κακοπούλια τα ανέβαζαν, χαροπούλια τα κατέβαζαν οι νοικοκυρές, ιδιαίτερα όταν τα άκουγαν να θρηνούν νύχτα κοντά στο σπίτι. Έτρεχαν να τα κυνηγήσουν και αν μπορούσαν να τα σκοτώσουν, διότι έτσι πίστευαν πως θα διωχνόταν το κακό. Είχαν συνδέσει την παρουσία τους με τον θάνατο και μόνον αν τα σκότωναν απομάκρυναν τον Χάρο από το σπίτι τους.
Ξεχνούσαν πλέον την ιστορικότητα του πτηνού, το οποίο κάποτε θεωρούνταν ως ο διαγγελέας της Θεάς Αθηνάς και τον πλήρη συμβολισμό του σε σημαντικά γεγονότα της αρχαιότητας. Δεν ήταν βεβαίως τυχαίο το γεγονός, πως είχε αναχθεί σε σύμβολο της σοφίας και της φρονήσεως, φορέα του ελληνικού πνεύματος, ιερό και ευνοούμενο πτηνό της πάνσοφης προστάτιδας του άστεως. Εξάλλου, οι τιμές που της απέδιδαν έφθαναν μέχρι του σημείου να την απεικονίσουν στο πλέον πολύτιμο αντικείμενο, τα νομίσματα.
Οι οιωνοί
Όταν απελευθερώθηκε η χώρα από τους Τούρκους, η κουκουβάγια διατηρούσε ακόμη την αίγλη της. Διάσημη έγινε η βαλσαμωμένη γλαύξ που δωρήθηκε στον βασιλιά Όθωνα από τους υπηκόους της και η χάρη της έφτασε μέχρι το Μουσείο του Μονάχου. Το πώς ξέπεσε η υπόστασή της ύστερα από τόσα μεγαλεία, κανείς δεν το έχει ακόμη προσδιορίσει με ακρίβεια. Συνδέεται μάλλον με την νοοτροπία μας και τον πλούτο που παρήγαγε η λαϊκή φαντασία, η οποία ήθελε τους θρηνητικούς κρωγμούς της να ακολουθούνται από δυσάρεστα γεγονότα. Να είναι κακοί οιωνοί και το λάλημά της να προμαντεύει συμφορές. «Κουκουβάγιες να λαλήσουν σπίτι σου» έλεγε όποιος ήθελε να καταραστεί κάποιον[3].
Παράβλεπαν λοιπόν το πλήθος των προσόντων της κουκουβάγιας. Το φαιόπυρο ή καστανόφαιο φτέρωμα της ράχης της και την λευκόξανθη ή με καστανωπές βούλες κοιλιά της. Τα περίλαμπρα μάτια, την εξυπνάδα και την χρησιμότητά της να ξεπαστρεύει ποντικούς, τυφλοπόντικες, σκαθάρια και τόσα ζωύφια που είναι βλαβερά για την γεωργία. Κείμενα ολόκληρα έγραφε ο Π. Κατηφόρης, ο οποίος ζητούσε τα τελευταία προπολεμικά χρόνια την προστασία της από το άγριο κυνηγητό που είχε εξαπολυθεί εναντίον της. Ιδιαιτέρως στην πρωτεύουσα και στην Ακρόπολη απ’ όπου έτεινε να εξαφανιστεί η περίφημη κουκουβάγια των Αθηνών.
Ιερό πουλί
«Να αρχίσουμε μια σταυροφορία για την αποκατάστασι της κουκουβάγιας στους παληούς τους τίτλους, τα αξιώματα και τιμές που έχασε» ζητούσε ο Π. Κατηφόρης το 1938[4]. Αλλά μια πραγματική, πλούσια και τεκμηριωμένη εκστρατεία για την διάσωση της κουκουβάγιας είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια νωρίτερα ο Ευρυτάνας δημοσιογράφος και λογοτέχνης Στέφανος Γρανίτσας.
Μεταξύ άλλων, στα περίφημα χρονογραφήματά του «Του Βουνού και του Λόγγου», δημοσιευμένο τον Ιούνιο 1914[5], συμπεριέλαβε και ένα για τις κουκουβάγιες. Ήταν ο πρώτος που απηύθυνε έκκληση για την προστασία της κουκουβάγιας, η οποία αδίκως έχει φορτωθεί με την λαϊκή αντιπάθεια λόγω των θρήνων και της ασχήμιας της. Πρότεινε να οργανωθεί συστηματική προπαγάνδα με λαϊκές διαλέξεις, βιβλία, φυλλάδια και αποδείξεις ώστε να «ξαναγίνει όπως ήταν άλλοτε ιερό πουλί».
