Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Τηλέφωνο με μανιβέλα (τέλη 19ου αιώνα, έκθεμα του Μουσείου Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ).
Είναι γνωστό πως το τηλέφωνο καθιερώθηκε στην Ελλάδα με νόμο της Κυβέρνησης Χαρίλαου Τρικούπη, ο οποίος εκδόθηκε το 1892. Στην πραγματικότητα όμως τουλάχιστον μία δεκαετία νωρίτερα, μία ομάδα Αθηναίων προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί τη νέα εφεύρεση που κατακτούσε με απίστευτη ταχύτητα τις πρωτεύουσες όλου του κόσμου. «Εις τριακοσίας και πλέον πόλεις λειτουργεί η θαυμασία Εδισώνειος εφεύρεσις του τηλεφώνου», έγραφε ο Τύπος το 1883.
Όλοι πίστευαν πως εμπόδια στην εισαγωγή και εξάπλωση του τηλεφώνου στην Αθήνα έβαζε ο Χαρίλαος Τρικούπης. Πράγματι εκείνος έφερνε αντιδράσεις αλλά όχι γιατί δεν επιθυμούσε την εισαγωγή του τηλεφώνου αλλά διότι είχε αντιληφθεί τη σημαντικότητά του, γνώριζε καλά τι συνέβαινε στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και προσπαθούσε αφενός να διασφαλίσει τα συμφέροντα του δημοσίου και αφετέρου να προκαλέσει τη δημιουργία ενός φθηνού και εκτεταμένου δικτύου!
Αντώνιος Τζανετάκης Στεφανόπολις
Ο Στεφανόπολις
Την πρωτοβουλία για την εισαγωγή του τηλεφώνου και τη δημιουργία του πρώτου δικτύου στην Αθήνα είχαν ο δημοσιογράφος Στεφανόπολις Αντώνιος – Τζανετάκης (1839-1913), ο οποίος διηύθυνε και το Πρακτορείο Havas και ο υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών Νικολόπουλος. Φρόντισαν πρώτα να εξασφαλίσουν τη συνεργασία της Κεντρικής Τηλεφωνικής Εταιρείας των Παρισίων και να φέρουν στην Ελλάδα τα απαραίτητες ύλες (σύρματα και μηχανές). Αφού προχώρησαν με επιτυχία στα πρώτα πειράματα, φρόντισαν να εξασφαλίσουν τη συναίνεση της Κυβέρνησης Κουμουνδούρου και να υπογράψουν την απαραίτητη σύμβαση.
Ο υπερδραστήριος Στεφανόπολις, απόγονος επιφανούς οικογένειας της Μάνης η οποία είχε μετοικήσει στην Κορσική, υπήρξε πρόσωπο που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον γαλλόφωνο Τύπο της χώρας μας, αλλά και γενικότερα στο δημοσιογραφικό χώρο. Αρχικά υποστήριζε τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο και αργότερα μετατράπηκε σε στυλοβάτη του Δημητρίου Βούλγαρη. Το γεγονός αυτό αλλά και ο τρόπος που διαχειρίστηκε τη συνεργασία του με τις τρεις γαλλόφωνες εφημερίδες που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα προκάλεσαν ζητήματα και έδωσαν αφορμή να κατηγορηθεί ακόμη και για οικονομική ιδιοτέλεια.
Άρνηση Χαρ. Τρικούπη
Από το 1875 εξέδωσε την εφημερίδα «Le Messager d’ Athènes», η οποία εξυπηρετούσε τα ελληνικά συμφέροντα στο εξωτερικό, ενώ υπήρξε ο πρωτεργάτης ίδρυσης της πρώτης Ενώσεως Ελλήνων Δημοσιογράφων, της οποίας ανέλαβε και την προεδρία (Δεκέμβριος 1888). Επίσης ίδρυσε το πρώτο Πρακτορείο Ειδήσεων (1895). Κόρη του υπήρξε η σπουδαία δημοσιογράφος Ιωάννα Στεφανόπολι Τζανετάκη (1878-1953). Ο Στεφανόπολις εκμεταλλευόμενος τις επαφές του στο εσωτερικό και το εξωτερικό προχωρούσε ακάθεκτος στο σχέδιό του, ενώ το 1883 τηλέφωνα διέθεταν μόνον το Υπουργείο Ναυτικών, το Παλάτι και τα γραφεία του Σιδηροδρόμου, τα οποία και επωφελούνταν «από την θαυμασίαν εφεύρεσιν του Εδισων, η δε πόλις στερήται του ευεργετήματος και της ευκολίας και της νοστιμάδας αυτής»! Αλλά τα πράγματα δεν ήρθαν όπως τα περίμενε και τα είχε συμφωνήσει ο Στεφανόπολις με την Κυβέρνηση. Διότι ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο οποίος είχε αναλάβει την πρωθυπουργία από τον Μάρτιο 1882, γνωρίζοντας πως τα άλλα κράτη είχαν βάλει ιδιαίτερες ασφαλιστικές δικλείδες στις συμφωνίες τους, επιθυμούσε να πράξει το ίδιο.
Προκειμένου να προχωρήσει στην υλοποίηση της Σύμβασης απαιτούσε να αφαιρεθούν δύο όροι, γεγονός που δεν έβρισκε σύμφωνους τους επενδυτές. Οι Στεφανόπολις και Νικολόπουλος αντέδρασαν με σφοδρότητα, οπότε το ζήτημα κατέληξε στα δικαστήρια για να επιλυθούν οι διαφορές που είχαν προκύψει. Εν τω μεταξύ οι Aθηναίοι αργούσαν να γνωρίσουν το τηλέφωνο και οι διαμαρτυρίες εμφανίστηκαν στις στήλες των εφημερίδων. Χρειάστηκε δε μια ολόκληρη δεκαετία μέχρι να λυθούν τα προβλήματα και να ψηφιστεί ο Nόμος που έφερε –επισήμως– το τηλέφωνο στην Αθήνα. Μέχρι τότε (1892), χρειαζόταν η έκδοση ιδιαίτερου διατάγματος για να τοποθετήσει κάποιος τηλέφωνο στο σπίτι ή την επιχείρησή του!
Αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί η προϊστορία του τηλεφώνου στην Ελλάδα. Παραλλήλως με την προσπάθεια που κατέβαλε ο Στεφανόπολις, ορισμένες βιομηχανίες που είχαν την δυνατότητα δημιουργούσαν εσωτερικό δίκτυο. Όπως η Εταιρεία του Λαυρίου, οι Σιδηρόδρομοι Αττικής αλλά και ο ατμοκίνητος ακόμη Σιδηρόδρομος Αθηνών – Πειραιώς. Είναι ενδιαφέρουσα και εν πολλοίς άγνωστη η συνέχεια, την οποία θαυμάσια έχει περιγράψει ο Σπύρος Δάσιος στο άρθρο υπό τον τίτλο «Η ιστορία του τηλεφώνου εις την Ελλάδα», το οποίο δημοσίευσε το 1937.
