Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ο Βρετανός δούκας του Εδιμβούργου Αλφρέδος
Λίγες ημέρες αφού ανέλαβε τα ηνία της Εθνοσυνέλευσης και ουσιαστικά της Κυβέρνησης και της χώρας ο Ζην. Βάλβης (Φεβρουάριος 1863), ένα περίεργο Ψήφισμα θα δει το φως της δημοσιότητας στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 6 της 28ης Φεβρουαρίου 1863). Έφερε την υπογραφή του προκατόχου του, του «Προεδρεύοντος Αντιπροέδρου Α. Μωραϊτίνη» και τον τίτλο «Περί αναγορεύσεως του Ηγεμονόπαιδος Αλφρέδου ως Βασιλέως της Ελλάδος». Η ιστορία αυτή είχε ξεκινήσει έναν χρόνο νωρίτερα, το 1862, με το πρώτο δημοψήφισμα που διεξήχθη στην χώρα μας και αφορούσε στην επιλογή βασιλιά, ο οποίος θα καταλάμβανε τη θέση του Όθωνα.
Τότε είχαν τεθεί επί τάπητος πολλά ονόματα, αλλά οι Έλληνες έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στον νεαρό Βρετανό Δούκα του Εδιμβούργου Αλφρέδο, δευτερότοκο γιο της βασίλισσας της Αγγλίας Βικτωρίας. Τα δημοσιεύματα τον κατέστησαν δημοφιλή και η προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση, προκειμένου να ασκήσει πίεση στις ξένες δυνάμεις, αποφάσιζε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Δεν ήταν βεβαίως, κατά τη νομική κυριολεξία, δημοψήφισμα (referendum) με θεματικό χαρακτήρα αλλά δημοψήφισμα προς επιβεβαίωση του προσώπου του κληρονομικού ανώτατου άρχοντα (plebiscitum).
Φανερή ψηφοφορία
Είχε όμως εκείνο το δημοψήφισμα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η διάρκειά του ήταν δεκαήμερη και την ευθύνη διεξαγωγής τους ανέλαβαν οι δήμοι. Άνοιγαν «πρωτόκολλο», στο οποίο κάθε πολίτης που είχε συμπληρώσει το 20ό έτος της ηλικίας του προσερχόταν, έγραφε το όνομα της επιλογής του και υπέγραφε. Δηλαδή, η ψηφοφορία ήταν φανερή! Αυτά συνέβαιναν τον Νοέμβριο 1862. Στην Αθήνα ο δήμαρχος Εμμανουήλ Κουτσικάρης καλούσε, όσους επιθυμούσαν να προσέλθουν στο δημαρχείο, από τις εννέα το πρωί έως τις τέσσερις το απόγευμα για να ψηφίσουν. Η έναρξη ήταν πανηγυρική, αφού πρώτη προσήλθε εν σώματι η Ιερά Σύνοδος, με τους γραμματείς και τους υπαλλήλους της.
Οι ιεράρχες, αφού έγραψαν το όνομα του Αλφρέδου, ανέπεμψαν και μία δέηση υπέρ του. Ακολούθησαν οι καθηγητές του Πανεπιστημίου με τους φοιτητές τους. Εν τω μεταξύ στους δρόμους της πρωτεύουσας συγκροτούνταν μεγάλες διαδηλώσεις που ξεσήκωναν τον κόσμο, αξιώνοντας την όσο το δυνατόν γρηγορότερη έλευση του Αλφρέδου στην Ελλάδα. Η ανοιχτή ψηφοφορία, η έλλειψη εμπειρίας και οι συνθήκες ζωής προκάλεσαν πρωτόγνωρες εικόνες. Σώζονται τα πρακτικά της εκλογής που έγινε στον Δήμο Παρνασσίων της τότε Φθιωτιδοφωκίδας. Το σύνολο όσων εψήφισαν, 350 δημότες, έδειξαν την προτίμησή τους στον Άγγλο γαλαζοαίματο.
Ο… Γουλιέλμος!
Οι 240 εξ αυτών ψήφισαν άνετα. Αλλά οι κάτοικοι του χωριού Κολοβάτες (νυν Δροσοχώρι) είχαν διένεξη με τους κατοίκους των Τοπολίων (νυν Ελαιώνας) που ήταν η έδρα του δήμου. Δεν μπορούσαν λοιπόν να ασκήσουν το δικαίωμά τους. Έτσι έλυσε το πρόβλημα ο παπάς του χωριού. Έφτιαξε ιδιαίτερο «πρωτόκολλο» για τους δικούς του και αφού υπέγραψαν όλοι πρόσθεσε τη διευκρίνιση ότι «οι ανωτέρω κάτοικοι Κολοβατών δεν δυνάμεθα να εισέλθωμεν εις τον Δήμον Τοπόλιας ένεκα της έριδος διά τούτο εκάμαμεν μόνοι μας την δήλωσιν υπέρ του Βασιλέως Αλφρέδου»!
Αυτό ήταν και το κλίμα του πρώτου δημοψηφίσματος. Ως «δήλωση» είχε εκληφθεί η έκφραση προτίμησης. Έτσι, η επιλογή του Αλφρέδου ήταν σχεδόν καθολική αφού επί συνόλου 230.016 ψηφισάντων έλαβε 211.202 ψήφους, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή. Μεταξύ των υποψηφίων υπήρχε όμως και ο «Γουλιέλμος της Δανιμαρκίας», ο οποίος έλαβε 6 ψήφους. Δεν ήταν άλλος από τον Γεώργιο Α΄, ο οποίος εντέλει ανέβηκε στον θρόνο και βασίλευσε επί μία ολόκληρη 50ετία.
Νέος Βασιλιάς!
Διότι άλλες οι επιθυμίες του ελληνικού λαού και άλλες των αποκαλούμενων Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες έκαναν τους δικούς τους υπολογισμούς στις διπλωματικές σκακιέρες. Έτσι, η βασίλισσα της Αγγλίας αρνήθηκε ευγενικά και δι’ αντιπροσώπου της την εκλογή του Αλφρέδου. Παρά ταύτα οι Έλληνες επέμεναν δημοσιεύοντας την απόφασή τους στο ΦΕΚ.
Το ΦΕΚ της 28ης Φεβρουαρίου 1863
Εντέλει όμως αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και περίπου 20 ημέρες μετά τη δημοσίευση, η Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων αναγόρευσε «παμψηφεί» βασιλιά τον Γεώργιο Α΄. Οπότε νέο Ψήφισμα «Περί αναγορεύσεως Βασιλέως» δημοσιευόταν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (9 Απριλίου 1863, ΦΕΚ 13). Ταυτοχρόνως με τη δημοσίευση του Ψηφίσματος διατάχθηκε να τελεσθεί επίσημη δοξολογία και να γίνει «γενική καθ’ άπασαν την πόλιν φωτοχυσία επί τρεις συνεχείς ημέρας»!
