1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΙΚΕΣΙΑΣ…[1]
ΕΝΩ Η ΚΑΡΡΟΤΣΑ ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ ΤΑ ΕΠΙΠΛΑ ΜΑΣ
Ἡ γειτονιὰ εἶναι ἀνάστατη:
― Μαρίτσα!… Μὴ ξεχάσῃς, γιὰ τὸ Θεὸ τίποτε… Καὶ τὸν καθρέφτη… τοῦ τοίχου καὶ τὸ βαζάκι προσεκτικά… Μὴ σπάσῃ τίποτε. Βάλε καὶ τὴς γλάστρες καὶ τὴς εἰκόνες.
Ἄντε κουνήσου κακομοῖρα!…
Τί συμβαίνει; Ὁ συνοικιακὸς δρόμος ἔχασε ἀπὸ τὸ πρωὶ τὴν ἠρεμία του. Στὴν ἐξώπορτα τοῦ σπιτιοῦ ἔχει σταματήσει ἕνα τεράστιο κάρρο, κ’ ἑτοιμάζεται νὰ παραλάβῃ ὅλα τὰ ὑπάρχοντα τοῦ ἀθηναϊκοῦ μετακομιζομένου. Διότι ἂν ἐπροσέξατε, ἢ ἂν σᾶς ἔκανε νὰ τὸ προσέξετε ὁ σπιτονοικοκύρης σας, σήμερα ἤτανε πρωτομηνιὰ καὶ δὴ 1 Σεπτεμβρίου. Τὴν ἡμέρα δὲ αὐτὴ εἴθισται ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων νὰ ἀρχίζῃ τὸ μεγάλο πανηγύρι τοῦ ἀθηναίου μισθωτοῦ. Πρώτη Σεπτεμβρίου λήγουν συνήθως ὅλα τὰ συμβόλαια καὶ ἀναλόγως τῆς περαιτέρω οἰκονομικῆς καταστάσεως ὁ κάθε ἐνοικιαστὴς φροντίζει νὰ βρῇ γιὰ καλύτερα ἢ γιὰ χειρότερα. Αἱ μετακινήσεις εἶνε μία εὐχάριστος ποικιλία, τὴν ὁποία ἀπολαμβάνουν οἱ στερούμενοι μονίμου καὶ ἰδιοκτήτου κατοικίας. Κάθε κακὸν, λέγει μιὰ παροιμία, ἔχει καὶ τὸ ἀγαθό του. Καὶ τὸ ἀγαθόν τῆς ἐλλείψεως μονίμου σπιτιοῦ, εἶνε τὸ φορτώνειν ὁλόκληρον τὸ σπίτι ἐπὶ ἑνὸς κάρρου καί… περιφέρεσθαι εἰς τοὺς δρόμους. Δὲν βλέπετε τί γίνεται σήμερα, στὶς γειτονιές; Γενικὸν ξεπάτωμα. Κρεββάτια, καρέκλες, ντουλάπες, τραπέζια, ντιβάνια, μπουφέδες ἔχουν τὴν εὐεργετική τους. Ὕστερα ἀπὸ καθήλωσιν ὁλοκλήρου ἔτους, σηκώνονται ἐπὶ τέλους νὰ πάρουν ἀέρα.
― Ἐμπρός!… Κουράγιο… Προσοχὴ παιδιά…
Δύο γεροὶ καρροτσέρηδες, βοηθούντων τῶν ἀρρένων μελῶν τῆς οἰκογενείας σηκώνουν μὲ κόπον ἕνα βαρὺ ἔπιπλον, ἐνῷ ἀπὸ πίσω παρακολουθεῖ τὴν σκηνὴν ἡ δεσποινὶς τοῦ σπιτιοῦ, μὲ τὴν ἀνησυχίαν εἰς τὸ πρόσωπον γιὰ τὸ γενικὸν ἀνακάτωμα.
― Ἄχ, μοῦ ἐχάσατε τὴν ζώνη μου… μαμᾶ… ποῦ νὰ τὴν βρῶ τώρα;
∞∞∞∞∞
Τί γραφικὸν θέαμα ἀλήθεια… Ἐπάνω εἰς τὴν καρρότσα ἔχει φορτωθῇ σχεδὸν ὁλόκληρο τὸ σπίτι. Καὶ ὅμως δὲν διακρίνεται μέσα στὸν σωρὸν ἄλλο ἀπὸ τὰ πόδια ἑνὸς τραπεζιοῦ ποὺ ἐτοποθετήθη ἀνάποδα, δυὸ-τρεῖς καρέκλες, ἡ πόρτα μιᾶς ντουλάπας μὲ ἕνα μεγάλο καθρέφτη. Μπροστὰ στὸν καρροτσέρη ἔχει τοποθετηθῆ ὡς ὁδηγὸς ὁ μικρότερος γυιὸς τῆς οἰκογενείας γιὰ νὰ δείξῃ τὸ καινούργιο σπίτι. Θεέ μου, ἕως ὅτου νὰ καταλήξουν στὸ σπίτι αὐτὸ τί ἀγωνία, τί συζητήσεις, τί διαφωνίες μεταξὺ τῶν μελῶν τῆς οἰκογενείας.
― Ἔ, καλούτσικο εἶνε… ἡ γνώμη τοῦ πατρός.
― Μμ… σὰν ὑγρό… ἡ γνώμη τῆς μητρός.
― Θαῦμα εἶνε μαμᾶ!… ἡ γνώμη τῆς δεσποινίδος τῆς ὁποίας τὸ μάτι ἐπῆρε στὸ ἀντικρυνὸ παράθυρο κάποιαν σκιὰν κομψοῦ νέου.
― Ὡραῖο σπιτάκι… ἡ γνώμη τοῦ μικρότερου γόνου.
Ἡ γνῶμες αὐτὲς ὅμως εἶνε ἡ ἐντελῶς γενικές. Εἰς τὴς λεπτομέρειες προέκυψαν τόσες διαφωνίες ἰδίως ὅταν ἡ δεσποινὶς ἐδυσκολεύθη πολὺ νὰ ξαναδῇ εἰς τὴν τρίτην ἐπίσκεψιν τοῦ σπιτιοῦ τὸν νεαρόν της καὶ ὁ μπαμπὰς ἐπληροφορήθη τὸ νοῖκι.
― Δυόμιση χιλιάδες!… δὲν εἶνε γιὰ μᾶς παιδί μου…
― Τρία δωμάτια καὶ κουζίνα ποῦ θὰ βροῦμε φθηνότερα;
― Καὶ τὸ τράμ; Δὲν λογαριάζῃς τὰ μεταφορικά;
― Νὰ δοῦμε καὶ σὲ ἄλλους μεσίτας…
Ἡ ἀπόφασις τῆς μετακομίσεως, παρ’ ὅλον ὅτι ἀναγκαία, παίρνεται πάντα μὲ κάποιαν δυσφορίαν. Γιατί δὲν εἶναι μόνον τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ κάθε νοικοκύρης ἔχει συνηθίσει ἐπὶ ἕνα ἢ δύο ἢ καὶ τρία χρόνια σὲ μία συνοικίαν, ἐδημιούργησε σχέσεις καὶ ἐτακτοποιήθη ὁπωσδήποτε. Τὸ σπουδαιότερον εἶνε ὅτι τὸ καινούργιο σπίτι δὲν ἠμπορεῖ νὰ τὸ βρῇ εὔκολα. Μία οἰκογένεια πολυμελὴς ἔχει ἀνάγκην σήμερα ἀπὸ τρία ἕως τέσσαρα τὸ πολὺ δωμάτια. Ἐκεῖνοι ποὺ κάθονται μὲ νοῖκι εἶνε συνήθως οἰκογενειάρχαι ποὺ δὲν διαθέτουν γιὰ τὸ νοῖκι αὐτὸ περισσότερο ἀπὸ 1800-2500 τὸ ἀνώτερον ὅριον δραχμές. Μὲ τὸ νοῖκι, λοιπόν, αὐτό, παρ’ὅλα τὰ πολλὰ νοικιαζόμενα σπίτια καὶ διαμερίσματα, δὲν βρίσκεται εὔκολα κατοικία ποὺ νὰ εὐχαριστήσῃ μιὰν οἰκογένειαν. Διότι μιὰ πολυμελὴς οἰκογένεια κατ’ ἀρχὴν δὲν μπορεῖ νὰ καθήσῃ σὲ τρία δωμάτια ἀνέτως. Γι’ αὐτὸ γιὰ τὸν Ἀθηναῖον ποὺ θὰ μετοικήσῃ τὴν 1 Σεπτεμβρίου ὅλη αὐτὴ ἡ ἱστορία γίνεται ὅραμα πολὺ προτοῦ φθάσῃ ἡ ἡμερομηνία τῆς μετακομίσεως. Καὶ ἐξαπολύεται ὁλόκληρη εἰς ἐρεύνας.
― Μαμᾶ, βρῆκα στὴν ὁδὸν Καλαμιώτου τρία δωμάτια…
― Ἔχει καὶ στὴν ὁδὸν Μαυρομιχάλη τέσσαρα μὲ κουζίνα…
― Εἶδα καὶ ἐγὼ στὰ Ἑξάρχεια…
Ἕως ὅτου συγκροτεῖται οἰκογενειακὸν συμβούλιον γιὰ νὰ συζητήσῃ ἐκεῖνο ἐπὶ τοῦ ὁποίου συγκεντρώνονται αἱ περισσότεραι προτιμήσεις. Καὶ μετὰ τὰ σχετικὰ παζαρέματα καὶ τὰ συμβόλαια φορτώνονται ἔπιπλα καὶ ἀρχίζει ἡ… μετοικεσία Βαβυλῶνος…
∞∞∞∞∞
Γιατί, λοιπόν, μετακομίζονται ἀθρόως οἱ Ἀθηναῖοι τὴν 1 Σεπτεμβρίου ὡς μετατιθέμενοι δημοδιδάσκαλοι: Οἱ μεσῖται τῆς πόλεως διαπιστώνουν μονάχα τὸ γεγονὸς καὶ ἐπ’ αὐτοῦ συμφωνοῦν. Ἐπὶ τῶν αἰτίων ὅμως διαφωνοῦν ριζικῶς. Ὁ διευθυντὴς κεντρικοῦ μεσιτικοῦ γραφείου ἐβεβαίου πρὸ ἡμερῶν:
― Εἶνε πρωτοφανὲς αὐτὸ ποὺ γίνεται τὴς τελευταῖες ἡμέρες τοῦ Αὐγούστου. Γιὰ μία στιγμὴ σᾶς γεννᾶται ἡ ἐντύπωσις ὅτι ὅλη ἡ Ἀθήνα χορεύει καντρίλλιες.
― Συμβαίνουν κάθε Σεπτέμβριον αὐτά;
― Κάθε Σεπτέμβριο… βγαίνει ἀπὸ τὰ βιβλία μας. Κανένα ἄλλο μῆνα δὲν ἐργάζονται τόσο τὰ γραφεῖά μας ὅσο αὐτὴ τὴν ἐποχή.
― Καὶ ποῦ ἀποδίδετε τὸ γενικὸν αὐτὸ ξεσπίτωμα;
― Στὰ οἰκονομικὰ τῶν νοικάρηδων μᾶλλον καὶ φυσικὰ στὴν ἔλλειψι μονίμου κατοικίας των. Τὰ συμβόλαια συνήθως ὑπογράφονται μεταξὺ ἐνοικιαστῶν καὶ ἰδιοκτητῶν γιὰ ἕνα χρόνο. Μετὰ τὴν λῆξιν τοῦ συμβολαίου ὁ ἐνοικιαστὴς ζητεῖ ἢ σπίτι καλλίτερο ἢ νοῖκι φθηνότερο κι’ ἔτσι ἔχομε πυκνὲς μετακομίσεις.
Μὲ τὴν γνώμην αὐτὴν συμφωνοῦν ἐπίσης πολλοὶ ἄλλοι μεσῖται. Μερικοὶ ἀποδίδουν τὰς μετακομίσεις εἰς τὴν οἰκονομικὴ κρίσι. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ἐτόνιζε:
― Λόγω τῆς μεγάλης οἰκονομικῆς κρίσεως τῶν τελευταίων ἐτῶν πολλοὶ νοικάρηδες ποὺ ἐκρατοῦσαν 4 καὶ 5 δωμάτια, καὶ δὲν ἠμποροῦν πλέον νὰ πληρώνουν τὰ ὑψηλὰ νοίκια, ἀναγκάζονται καὶ φεύγουν γιὰ νὰ βροῦν μικρότερα σπίτια καὶ συνεπῶς χαμηλότερα νοίκια.
― Καὶ βρίσκουν εὔκολα;
― Αὐτὸ ἀκριβῶς εἶναι τὸ πρόβλημα: Μικρὰ διαμερίσματα ζητεῖ σήμερα ὅλος ὁ κόσμος καὶ γι’ αὐτὸ δὲν βρίσκονται εὔκολα. Δύο δωμάτια λόγου χάρι καὶ κουζίνα ἢ τρία, δὲν ἠμπορεῖται νὰ βρῆτε ἀμέσως. Ἐνῷ τέσσαρα καὶ πέντε καὶ ἕξ, βρίσκετε ἀμέσως καὶ ἄφθονα μάλιστα. Γι’ αὐτὸ δὲ καὶ τὰ νοίκια τῶν τελευταίων αὐτῶν εἶνε σχετικῶς πολὺ φθηνότερα ἀπὸ τὰ νοίκια τῶν πρώτων. Μέσος ὅρος ἐνοικίων ἑνὸς διαμερίσματος ἀπὸ δύο δωμάτια καὶ κουζίνα εἶνε 2.200 δραχμές, ἐνῷ πέντε δωματίων καὶ κουζίνας εἶνε μόλις 4.000 δραχμές.
Ἔτσι λοιπόν, πλούσιοι καὶ φτωχοὶ ἀναγκάζονται τὴν πρώτην Σεπτεμβρίου νὰ ἀποχαιρετήσουν τὰ παλιὰ λημέρια καὶ νὰ ἐκστρατεύσουν πρὸς νέες περιπέτειες. Διότι μία μετακόμισις εἶνε σωστὴ περιπέτεια. Δὲν εἶνε μονάχα ἡ φασαρία τοῦ ξεσπιτώματος. Εἶνε κυρίως τὰ ἔξοδα. Κανεὶς ἰδιοκτήτης σήμερα δὲν νοικιάζει τὸ σπίτι του χωρὶς νὰ ζητήσῃ τὸν οὐρανὸ μὲ τ’ ἄστρα.
― Δύο νοίκια μπροστὰ κι’ ἕνα νὰ τρέχῃ.
― Ἀδύνατον… Ἂν δεχόσαστε μὲ ἕνα καὶ ἕνα…
Ἐπὶ τέλους κλείνει κάπου ἡ συμφωνία, ἡ ὁποία καὶ διατυποῦται μὲ φοβεροὺς ὅρους εἰς τὸ συμβόλαιο. Φόροι, νερό, πεζοδρόμια, καταβόθρες, εἰς βάρος τοῦ ἐνοικιαστοῦ. Καὶ τὰ μεταφορικά;
― Πόσο θέλεις νὰ μᾶς μετακομίσῃς ἀπὸ τὸν Κολωνὸ στὴν Κυψέλη;
― Χίλιες δραχμές…
― Χίλιες… χίλιες!… Τί νὰ γίνῃ; Νὰ φορτωθῇ ὁ ἴδιος ὁ ἐνοικιαστὴς τὰ πράγματά του;
∞∞∞∞∞
Καὶ ἡ καρρότσα ἔτσι διασχίζει τὸν ἀθηναϊκὸ δρόμο, ὑπερπληρωμένη ἀπὸ τὸ νοικοκυριό. Παρελαύνει μέ… βῆμα ἀργὸ ἀπὸ τὰ πλέον ἀπόκεντρα στενὰ καὶ τοὺς πλέον κεντρικοὺς δρόμους γιὰ νὰ σταματήσῃ κάποτε ὕστερα ἀπὸ πολύωρον ταξείδι ἔξω ἀπὸ τὸ καινούργιο σπίτι. Ἐπὶ τέλους. Τὰ ἔπιπλα ἀρχίζουν καὶ κατεβαίνουν.
― Τὸ νοῦ σᾶς τὴν ἐταζεροῦλα!…
― Μαρία πρόσεχε τὰ γυαλικά!…
― Προσοχὴ τὸν καθρέφτη.
Τί ἱεροτελεστία ἡ μετακόμισις τοῦ καθρέφτη… Καθὼς τὸν ὁδηγοῦν στὸ νέο σπίτι δύο γαβριάδες σταματοῦν μπροστά του καὶ καμαρώνουν τὸν ἑαυτό τους.
― Πίσω βρέ… ὀρύεται ὁ καρροτσέρης.
― Γιατί ρὲ κύριε; Δὲν ἔχομε καὶ μεῖς ψυχή; Δὲν μᾶς ἀφίνεις νὰ κάνουμε κι’ ἐμεῖς τὴν τουαλέττα μας μιὰ φορὰ τὸ χρόνο… τώρα ποὺ βρίσκουμε τὴν εὐκαιρία;…
Καὶ ἡ μεταφορὰ συνεχίζεται. Τὰ τραπέζια, ἡ ντουλάπες, τὰ κρεββάτια, ἡ καρέκλες, τὸ σαλονάκι.
― Ἐδῶ θὰ μπῇ ἡ τουαλέττα, μαμᾶ…
― Ἐδῶ ἡ κρεμάστρα μὲ τὸν καθρέφτη.
― Ἐκεῖ θὰ βάλουμε τὸ ντιβάνι…
Καὶ ἀρχίζει ἄλλη φασαρία τῆς τακτοποιήσεως. Καλορίζικα!…
Δ. ΨΑΘΑΣ
[1] Δημήτρης Ψαθάς, «1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΙΚΕΣΙΑΣ», εφημερίδα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 1 Σεπτεμβρίου 1931, σελ. 5, όπου και τα τρία θαυμάσια σκίτσα του Φωκίωνος Δημητριάδη.
