ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ
Ὁ Σεπτέμβριος καὶ τὸ ἔτος – Πανοικεὶ μετανάστευσις[1]
― Διατὶ τὸ ἔτος ν’ ἀρχίζῃ ἀπὸ τὸν Ἰανουάριον; μοὶ ἔλεγε προχθὲς φίλος μου τις, ἐν ῷ ἐβαδίζομεν παρὰ τὸν κολωνόν, διερχόμενοι τὸ ἱερὸν τῶν Eὐμενίδων ἄλσος.[2] Ποῖον βαθὺ χάσμα ἀνοίγεται μεταξὺ τριακοστῆς πρώτης Δεκεμβρίου καὶ τῆς πρώτης Ἰανουαρίου ὥστε ἡ μία ν’ ἀνήκῃ εἰς ἄλλο ἑκατοστημόριον τοῦ αἰῶνος καὶ ἡ ἄλλη εἰς ἄλλο, ἴδιον ἔχον ὄνομα, ἰδίαν ἱστορία; Τί διακόπτεται μεταξύ τῶν δύο τούτων ἡμερῶν; Τί λήγει τὴν μίαν ἡμέραν καὶ τί ἄρχεται τὴν ἄλλην; Τὰς ἀλλεπαλλήλους ταύτας ἐρωτήσεις διέκοψε μικρὸς ὄνος, διελθῶν τὴν στιγμὴν ἐκείνην παρὰ τὴν ἀτραπὸν ἣν ἐπορευόμεθα φορτωμένος φρύγανα˙ παρηκολούθει δ’ αὐτὸν νεαρὰ χωρική, ἥτις, ἀντὶ νὰ φορῇ τὰ ὑποδήματά της εἰς τοὺς πόδας της τὰ ἐκράτει εἰς τὰς χεῖράς της.
― Γιατὶ δὲν τὰ φορεῖς, κορίτσι μου, τὰ παπούτσια σου, μόνο περπατᾷς ’ξυπόλυτη;
― Τὰ παπούτσια χαλνᾶνε, τὰ ποδάρια δὲν χαλνᾶνε! ἀπήντησεν αὐτὴ ἐτοίμως.
Καὶ βεβαίως, οἱ πόδες οὔτε ἐπιδιορθώσεως οὔτε ἐμβαλώματος ἀνάγκην ἔχουσι!
Ὁ φίλος μου, ἐμμένων εἰς τὴν ἰδέαν του, ἐξηκολούθησε:
― Τὸ ἔτος ἔπρεπε ν’ ἀρχίζῃ τὴν πρώτην Σεπτεμβρίου, πρὸ πάντων δι’ ἡμᾶς τοὺς Ἀθηναίους. Τὰ σχολεῖα, τὰ δικαστήρια, τὰ φοιτητικὰ ξενοδοχεῖα, τὸ Πανεπιστήμιον, πάσχοντα θερινὴν νάρκην τόσον καιρὸν ἀφυπνίζονται τὸν Σεπτέμβριον καὶ ἀρχίζουσι τὴν θορυβώδη ζωὴν των. Τί δὲν χωρίζει τὴν μίαν ἡμέραν ἀπὸ τὴν ἄλλην! Ἐνίοτε συνοικίαι ὁλόκληροι… Τὴν τριακοστὴν πρώτην Αὐγούστου κατακλινόμεθα ὑπ’ ἄλλην στέγην καὶ τὴν πρώτην Σεπτεμβρίου εὑρισκόμεθα μεταξὺ ἄλλων τοίχων. Ἀλλὰ καὶ χωρὶς νὰ θέλωμεν ἠναγκάσθημεν νὰ ὑποκύψωμεν εἰς τὴν κυριαρχίαν τοῦ Σεπτεμβρίου, καὶ τὸ Πανεπιστημιακὸν ἔτος, τὸ ἔτος τῆς ἐνοικιάσεως, τὸ σχολικὸν ἔτος ἄρχονται, ὡς ἡ Ἰνδικτιὼν τοῦ ἐν Κωνσταντινουπόλει Πατριαρχείου, ἀπὸ πρώτης Σεπτεμβρίου.
∞∞∞∞∞
Ὁ φίλος μου δὲν ἔχει ἄδικον. Οὐδεὶς μὴν καθιστᾷ τὰς Ἀθήνας τόσον διαφόρους ἑαυτῶν, οὐδεὶς μὴν ἐπιβάλλει τόσον ἰδιάζοντα χαρακτῆρα ἐπὶ τοῦ ἰοστεφάνου πτολιέθρου ἡμῶν ὁ Σεπτέμβριος.
Ποταμοὶ αἵματος ἐχύθησαν πρὸς ἀπελευθέρωσιν τοῦ χώματος τούτου, καὶ ὅμως οἱ πλεῖστοι τῶν ἐν Ἀθήναις οἰκούντων Ἑλλήνων δὲν ἔχουσιν οὐδὲ σπιθαμὴν ἐδάφους ἰδικοῦ των οὐχὶ διὰ νὰ ζήσωσιν ἐπ’ αὐτοῦ, ἀλλ’ οὐδὲ νὰ ταφῶσιν ἐν αὐτῷ.
Ἡμεῖς ἐνταῦθα ἀγοράζομεν τὸ δικαίωμα τοῦ ζῆν ὑπὸ στέγην. Μὴ ὄντες ἐρριζώμενοι βαθέως ἔν τινι γωνίᾳ τῆς πόλεως διὰ τῆς ἰδιοκτησίας, παρασυρόμεθα ὑπὸ τοῦ φθινοπωρινοῦ ἀνέμου τοῦ Σεπτεμβρίου εἰς ἄλλην συνοικίαν, πρὸς ἄλλον ὁρίζοντα, μεταξὺ ἄλλων γειτόνων, ἄλλων στεγῶν καὶ καπνοδόχων. Ἴσως εἰς τοῦτο μᾶς ὠθεῖ καὶ ὁ ἐν τῷ βάθει πάσης ἀνθρωπίνης καρδίας ἀγρυπνῶν πόθος τοῦ ἀγνώστου, τοῦ βελτίονος˙ καὶ μεταλλάσσομεν τοίχους μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι θὰ μεταλλάξωμεν ἴσως τύχην.
Τὸ πρῶτον ἔτος τῆς εἰς Ἀθήνας ἐλεύσεώς μου ἀπέμεινα κατάπληκτος ὡς εἶδον τὴν πανοικεὶ ταύτην μετανάστευσιν, μεταβάλλουσαν τοὺς Ἀθηναίους εἰς νομάδας γύφτους, συστέλλοντας τὴν σκηνὴν των καὶ ἐκκινοῦντας ὅπως στήσωσιν αὐτὴν ἀλλαχοῦ. Τὰς πρώτας ἐκείνας ἐντυπώσεις μὴ ἀπαμβλυνθείσας ὑπὸ τῆς συνηθείας, θὰ μεταγράψω ἐνταύθα:
«Συστοιχίαι φορτηγῶν ἁμαξίων τριζόντων ὑπὸ τὸ ποικίλον βάρος, διατρέχουσι τὰς ὁδοὺς τῶν Ἀθηνῶν διασταυρούμεναι, συγκρουόμεναι».
Ὅ,τι ἦτο ἐν τῷ φωτί ἢ ἐν τῇ σκιᾷ, ὅ,τι ἐπεδεικνύετο ὑπερηφάνως ἢ ἀπεκρύπτετο αἰδημόνως, τελεῖ σήμερον διὰ τῶν ὁδῶν τὴν ἐτησίαν αὐτοῦ παρέλασιν, ἣν θὰ ἐπαναλάβῃ πάλιν τὸν προσεχὴν Σεπτέμβριον.
Ἡ αἴθουσα, ὁ κοιτών, τὸ μαγειρεῖον, τό πλυσταρεῖον, συναντῶται ὡς παλαιαὶ φίλαι˙ ἐδῶ κιβώτιον συγκλονεῖ τὴν κυρτὴν του ῥάχιν ὑπὸ τῶν συχνῶν τῆς φορτηγοῦ ἁμάξης ἀνατιναγμῶν˙ παρέκει σκαμνίον ἀνεστραμμένον εὑρίσκεται ἐν σπαρακτικῇ στάσει, ὡσεὶ ἀνέτεινε τὰς χεῖρας ἐπικαλούμενον ἔλεος˙ ἡ ἐσχάρα καὶ τό τηγάνιον ταλαντῶνται κροτοῦντα εἰς τὰ πλάγια τῆς ἁμάξης.
Ἡ περιφέρεια τοῦ παντοίου τούτου συμφύρματος σχηματίζει ἀνώμαλον πολύγωνον, διαποικιλλόμενον ὑπ’ ἀραβουργημάτων, οὗτινος αἱ ἄνισοι καί ἑτεροειδεῖς πλευραὶ ἀποτελοῦνται ἐκ τῆς στρωμνῆς, τῆς σκάφης, τοῦ καβουρδιστηρίου τοῦ καφέ, τοῦ σαρώθρου καὶ τοῦ εὑρεθέντος ἐν τῷ κοιτώνι τῆς Δόνας Ἰουλίας ἀντικειμένου ἀντὶ τοῦ καταζητουμένου Δὸν Ζουάν.
Τὴν πρώτην Σεπτεμβρίου, ἐξυπνοῦντες τὴν αὐγὴν καὶ βλέποντες τὴν πρὸ ἡμῶν λωρίδα τοῦ οὐρανοῦ ἄλλως διατεμνομένην, τὸν ὁρίζοντα ἄλλην φυσιογνωμίαν ἔχοντα, ἂν μὴ ἐπιπροσθῇ γνώριμόν τι μνημεῖον, νομίζομεν ὅτι μετηνέχθημεν εἰς νέαν πόλιν, ἧς τὴν ἄγνωστον ἄποψιν ἐφορῶμεν τὴν πρωΐαν ἐκ τοῦ ξενοδοχείου εἰς ὃ κατελύσαμεν τὴν νύκτα. Τὰς πρώτας ἡμέρας, ἂν τὸ πνεῦμα ἡμῶν τύχῃ πολὺ ἀπησχολημένον καὶ ἀφήσῃ τοὺς πόδας νὰ βαδίζωσι κατ’ ἀρεσκείαν, ὡς ἐνίοτε ὁ ἡνίοχος τοὺς ἵππους του, οἱ πόδες καθ’ ἕξιν φέρουσιν ἡμᾶς εἰς τὴν παλαιὰν συνοικίαν˙ αἴφνης ἀνανήφομεν, ἐκβάλλομεν ἐπιφώνημα ἀδημονίας καὶ τρεπόμεθα πρὸς τὴν νέαν διεύθυνσιν.
Ἀλλ’ ἡ ἀναστάτωσις δὲν ἄρχεται ἐκ τῆς τελευταίας μόνον ἡμέρας τοῦ Αὐγούστου, ἄλλ’ ἐκ τῶν μέσων Ἰουνίου ἢ ἀρχῶν Ἰουλίου, ὃτε ἐπὶ τῶν θυρωμάτων ἐπικολλᾶται ἢ ἐκ τῶν ὑπερθύρων ἐπὶ πινακιδίου ἀναρτᾶται, ἐνίοτε ἔντυπον, πολλάκις ἀνορθόγραφον τό: ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ. Καθ’ ὅλον τοῦτο τὸ διάστημα ἕκαστος ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ εἰσέλθῃ εἰς πάντα οἶκον φέροντα τὸ λευκὸν τοῦ ἐνοικιαστηρίου στίγμα, δύναται νὰ ἐπισκεφθῇ τὸ σπουδαστήριον τοῦ ἐπιστήμονος, ἢ λογοτέχνου, τὸ κομμωτήριον τῆς φιλαρέσκου δεσποίνης, τὸν παρθενικὸν κοιτῶνα περικαλλοῦς νεανίδος˙ δύναται νὰ ἴδῃ τὴν πάλλευκον καὶ αἰδήμονα κλίνην ταύτης, τὰς χημικὰς συνθέσεις τῆς καλλονῆς τῆς ἑτέρας, τὴν βιβλιοθήκην τοῦ ἄλλου καὶ νὰ μαντεύσῃ τὰς ἕξεις ἢ τὰς ἰδιοτροπίας του. Τὸ πολὺ πολὺ ὁ ἐνοικῶν δύναται νὰ ὁρίσῃ τὰς ὥρας τῆς ἐπισκέψεως˙ τοῦτο εἶνε τὸ μόνον δικαίωμά του˙ μετ’ αὐτὸ ἐπὶ δὺο καὶ ἥμισυν μῆνας τὸ home αὐτοῦ, τὸ οἰκογενειακὸν ἄσυλον, τὸ ἄδυτον τῆς στοργῆς ἢ τῶν μελετῶν του εἶνε ἐκτεθειμένον εἰς πάντα διαβάτην θέλοντα νὰ ἰδῇ τὸ σπίτι, εἰς πάντα περίεργον, εἰς πάντα ἀδιάκριτον.
Ποῖαι ἀπροσδόκητοι συναντήσεις ἐνίοτε εἰς τὰς ἀλληλεπισκέψεις ταύτας, ποῖαι ἐκπλήξεις, ποῖα εἰδύλλια διακοπέντα αἴφνης καὶ συνδεόμενα αὖθις καὶ ποῖαι δραματικαὶ καὶ θανάσιμοι ἀποκαλύψεις ἐκ τῆς εὑρέσεως φωτογραφίας ἀγαπωμένου ὄντος ἐν ξένῳ δωματίῳ!
[1] Αριστοτέλης Π. Κουρτίδης, «Ὁ Σεπτέμβριος καὶ τὸ ἔτος – Πανοικεὶ μετανάστευσις», περιοδικό «ΚΛΕΙΩ», τόμ. 3, αριθμ. 17, 1 Σεπτεμβρίου 1887, σελ. 266.
[2] Λέγεται ότι στα σημερινά Τουρκοβούνια βρισκόταν το άλσος των Ευμενίδων, το μέρος δηλαδή όπου ο οδηγήθηκε ο Οιδίποδας από την κόρη του Αντιγόνη για να ξεπλυθεί από τα αμαρτήματα της οικογένειας των Λαβδακιδών και να δικαστεί.
