Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Από τις αρχές του 20ού αιώνος το γυναικείο φύλο άρχισε σταδιακά να προκαλεί το δημόσιο ενδιαφέρον. Οι γυναίκες εγκατέλειπαν τη μίζερη ζωή του κλειστού οικογενειακού περίγυρου και καταλάμβαναν δυναμικά τη θέση τους στην κοινωνία, διεκδικώντας ολοένα και περισσότερα δικαιώματα. Στη μόρφωση, στην εμφάνιση, στη ζωή. Μία από τις ενδιαφέρουσες κοινωνικές έρευνες πραγματοποιήθηκε το 1926, πριν από 97 χρόνια. Επώνυμοι άνδρες και γυναίκες κλήθηκαν ως ειδικοί να εκφράσουν την άποψή τους για το κορίτσι και τη νέα γυναίκα της εποχής. Για την εμφάνισή τους, το χρώμα, τη γλυπτική γραμμή τους, την ικανότητά τους στην εργασία, τις καλλιτεχνικές επιδόσεις τους αλλά και την αισθητική τους αντίληψη.
Ένας κοσμοπολίτης γυμναστής, επικεφαλής της αρμόδιας υπηρεσίας του υπουργείου Παιδείας, ο 53χρονος Ιωάννης Χρυσάφης μίλησε για τη σωματική τους διάπλαση. Δήλωνε εντυπωσιασμένος από την πρόοδο που είχε σημειωθεί χάρη στη σουηδική γυμναστική. Έβρισκε πως είχαν αποκτήσει ελεύθερο βήμα και όρθια κορμοστασιά και θεωρούσε πως το «ηθικώτερο φόρεμα που εφορέθηκε ποτέ» ήταν η κοντή και στενή φούστα και ο ανοιχτός λαιμός. Γιατί; Διότι υποχρέωνε τις γυναίκες να πλένονται τακτικά και ήταν υγιεινά αφού τους επέτρεπαν ελευθερία στις κινήσεις! «Όσο περισσότερο γυμνωθούμε, τόσον περισσότερο αληθινά πολιτισμένοι θα γίνωμε», υποστήριζε ο πρωτογυμναστής Χρυσάφης.
Ιωάννης Χρυσάφης.
Ο 43χρονος ζωγράφος και καθηγητής του Πολυτεχνείου Νικόλαος Λύτρας, γιος του μεγάλου ζωγράφου Νικηφόρου Λύτρα, δήλωνε ενθουσιασμένος. Έβρισκε πως επικρατούσε πλέον το μελαχρινό χρώμα έναντι του κίτρινου που επικρατούσε παλαιότερα και οφειλόταν στην κακή δίαιτα, την έλλειψη κίνησης, τις συνθήκες της κατοικίας και το κακό πλύσιμο! Εξάλλου πολλές μαθήτριές του εξασφάλιζαν ήδη τα προς το ζην ζωγραφίζοντας ή διδάσκοντας ζωγραφική. Η 48χρονη καλλιτέχνις και καθηγήτρια του Ελληνικού Ωδείου Νίνα Φωκά, δήλωνε άκρως ενθουσιασμένη, έβρισκε πως οι γυναίκες κατακτούσαν τον χώρο τους και εκθείαζε τις προοπτικές τους.
Η υψίφωνος Νίνα Φωκά.
Ο 35χρονος γλύπτης Φωκίων Ρωκ έβρισκε πως και η γλυπτική γραμμή των γυναικών εξελισσόταν ικανοποιητικά, κυρίως λόγω της κίνησης. Άλλοτε το κορίτσι έβγαινε από το σπίτι μόνον με τη μητέρα του, δηλαδή δύο τρεις φορές τον μήνα. Τώρα πια έβγαινε καθημερινά από το σπίτι, εργαζόταν, πήγαινε εκδρομές. «Εξάλλου σήμερα το σώμα το βλέπουμε», δήλωνε ο Ρωκ, τονίζοντας πως πλέον στους δρόμους και στα δημόσια κέντρα δημιουργείτο ένα είδος «καθημερινού σχολείου γούστου». Τασσόταν αναφανδόν υπέρ της χρησιμοποιήσεως καλλυντικών εκ μέρους των γυναικών, επισημαίνοντας ταυτοχρόνως πως «το πόδι δεν έστρωσεν ακόμη εντελώς, αλλά εξελίσσεται και αυτό ικανοποιητικά»!
Ο γλύπτης Φωκίων Ρωκ. Ελαιογραφία Περικλή Βυζάντιου.
Ακολούθησε ο 57χρονος ποιητής Μιλτιάδης Μαλακάσης ο οποίος δήλωνε πως η γυναίκα του το 1926 απασχολούσε περισσότερο τον άνδρα σε σύγκριση με παλαιότερες εποχές, αλλά προέβλεπε πως σύντομα η ποίηση συντόμως θα διοχετευόταν μοιραίως προς άλλες κατευθύνσεις. «Τα φτερά του αεροπλάνου, το ηλεκτρικό φως, η δύναμις η τιτανική του ηλεκτρισμού θα είναι εις το κοντινόν μέλλον αι πηγαί συγκινήσεως του ποιητού», υποστήριζε ο Μ. Μαλακάσης, συμπληρώνοντας πως η γυναίκα αποκτούσε ολοένα και περισσότερα ανδρικά χαρακτηριστικά.
Μιλτιάδης Μαλακάσης. Σκίτσο Ν. Καστανάκη (1923).
Ωστόσο εκείνος που δήλωνε δυσαρεστημένος ήταν ο 49χρονος τραπεζίτης Διονύσιος Λοβέρδος. Αναγνώριζε πως είχε σημειωθεί πρόοδος στην εμφάνιση και στις καλλιτεχνικές επιδόσεις των γυναικών. «Ομόρφυνε πολύ, πάρα πολύ το κοριτσόπουλό μας, όμως δεν έγινε ακόμη ικανό να βγάνη το ψωμί του με τον τίμιον ιδρώτα του και αυτό είναι λιγότερο ευχάριστον», δήλωνε ο διευθυντής της Λαϊκής Τραπέζης. Τεκμηριώνοντας την άποψή του υποστήριζε πως για τις γυναίκες η εργασία δεν ήταν ο σκοπός αλλά το μέσον. Απέβλεπαν στην εξοικονόμηση των αναγκών της στιγμής και όχι στον μέλλον τους μέσω της εργασίας. Γι’ αυτό δήλωνε απογοητευμένος «μέχρι του σημείου να έχωμεν ήδη αποφασίσει να μην προσλάβωμεν εις το μέλλον ούτε μίαν γυναίκαν υπάλληλον»!
