Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Η οικογένεια Κίκιζα με τους υπαλλήλους του καταστήματος τροφίμων (1931).
Στα «Εδώδιμα και Αποικιακά» χτυπούσε η ψυχή της αθηναϊκής γειτονιάς στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Τα κατά Θουκυδίδη εδώδιμα, τα βρώσιμα, τα φαγώσιμα και τα αποικιακά, δηλαδή τα είδη που προέρχονταν από αποικίες ευρωπαϊκών χωρών (μπαχαρικά, τσάι κ.ά.), έβρισκαν τη θέση τους στα ράφια των «Εδωδιμοπωλείων». Ήταν μία κατηγορία ανώτερα από τα μπακάλικα και τα παντοπωλεία, αλλά εκπροσωπούνταν από κοινό Σωματείο. Ήταν η πρωτογενής μορφή προοδευτικής οργάνωσης των Αθηνών, όταν η ελληνική πρωτεύουσα μετατρεπόταν σε πολιτεία. Ένα είδος «σούπερ μάρκετ» της εποχής.
Το εσωτερικό του καταστήματος τροφίμων Κίκιζα όπου δεξιά διακρίνεται ο Αλέξανδρος Κίκιζας (1935).
Όπως έχει γράψει ο έγκριτος Κώστας Χατζιώτης το μεγαλύτερο κατάστημα του είδους στην προπολεμική Αθήνα ήταν των αδελφών Κίκιζα που είχε ιδρυθεί το 1925, στην συμβολή των οδών Λένορμαν και Παλαμηδίου. Στην κεντρική αυτή γωνιά της παραδοσιακής και πολυπληθούς περιοχής των Αθηνών, βρίσκει την έκφρασή του το ελληνικό όνειρο. Όπως γεννήθηκε και σφυρηλατήθηκε στις ψυχές νέων και εργατικών ανθρώπων που ξεκίνησαν από διάφορους ελληνικούς τόπους και ξεχύθηκαν για να κατακτήσουν τον κόσμο. Προσφέροντας υπηρεσίες στην οικογένεια αλλά και στην πατρίδα. Βάζοντας τα θεμέλια μιας νέας οικονομικής πραγματικότητας.
Το φορτηγό διανομής της εταιρίας Κίκιζα (1938).
«Ο,τι μπορούσες να φανταστείς…»
Το ίδιο έκαναν και τα παιδιά του Γιώργου Κίκιζα από το Ελαιοχώρι της Αρκαδίας, Μάσκλινα όπως ονομαζόταν παλαιότερα. Επέλεξαν το επάγγελμα που απαιτούσε σκληρή εργασία. Περιγραφή μας παρέδωσε ο Τίμος Μωραϊτίνης. Τι προσόντα χρειάζεται για να γίνεις μπακάλης; αναρωτιόταν στις αρχές του 20ού αιώνα. Απαντώντας έγραφε πως πρέπει να είσαι ήρωας και ότι «οι μπακάληδες είναι κατ’ εξοχήν άνθρωποι της δουλειάς». Η ζωή τους σε αέναη κίνηση, ξεκουράζονταν λίγες ώρες, έτρεχαν στο υπόγειο για να αρπάξουν την παλάντζα και να ζυγίσουν το τυρί ή το βούτυρο. Θεωρούσε μάλιστα, ο Τίμος Μωραϊτίνης, πως όσοι ασχολούνταν με τα «εδώδιμα και αποικιακά» ήταν οι μόνοι πραγματικοί γνώστες των παλμών της αγοράς, χαρακτηρίζοντάς τους ως «κοινωνιολόγους της οικονομίας»!
Προπολεμική ετικέτα των πρώτων ζυμαρικών με την φίρμα Αδελφοί Κίκιζα (1939).
Η περιγραφή αυτή ταιριάζει και στους αδελφούς Κίκιζα. Ξεκίνησαν τη δράση τους το 1920, ανοίγοντας ένα κατάστημα δίπλα στο Σιδηροδρομικό Σταθμό του χωριού τους, στο δρόμο των τραίνων όπως τον αποκαλούν οι νεότεροι επισκέπτες. Αλλά ο τόπος δεν τους χωρούσε. Είχαν όνειρα και βρέθηκαν στην Αθήνα για να τα πραγματοποιήσουν. Πρώτος ξεκίνησε ο μεγαλύτερος αδελφός, ο Αθανάσιος για να ακολουθήσουν τέσσερα ακόμη από τα 12 αδέλφια. «Το κατάστημά τους ήταν κάτι το ολότελα διαφορετικό. Ένα μεγάλο μαγαζί με ό,τι μπορούσες να φανταστείς στα ράφια του», επισημαίνει ο Κ. Χατζιώτης που είχε γνωρίσει το κατάστημα στα παιδικά του χρόνια. Καταλήγοντας γράφει πως «όμοιό του δεν υπάρχει σήμερα στην Αθήνα»!
Το πρώτο εργοστάσιο της εταιρίας στην περιοχή Κολοκυνθούς στον Κηφισσό (1949).
Το «μυστικό»
Αυτό ήταν και το «μυστικό» της επιτυχίας. Νοικοκυροσύνη, μεράκι, μεθοδικότητα, εργατικότητα και οικονομία. Επί μισόν αιώνα το πρότυπο Κατάστημα Τροφίμων απέκτησε φήμη και μετατράπηκε σε υπεραγορά και πραγματικό τοπόσημο των Αθηνών. Αναπτύσσεται σε κραταιά επιχείρηση, απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της αγοράς και των πελατών, συμμετέχει στην κοινωνική ζωή της πόλης. Απασχολούν δύο δεκάδες υπαλλήλους, το κατάστημά τους σφύζει από κίνηση και τα φανάρια του είναι πάντα αναμμένα. Ο γεννημένος το 1913 Αλέξανδρος Κίκιζας ήταν εκείνος που τα τελευταία προπολεμικά χρόνια θα δώσει νέα διάσταση στις εργασίες. Δειλά στην αρχή και δυναμικά αργότερα θα εισέλθει σε τομείς παραγωγής προϊόντων, στα πρότυπα της εποχής. Στην αρχή ποτοποιείο, σε συνεργασία με επιχειρήσεις των Αθηνών και του επινείου τους, στη συνέχεια καφεκοπτείο. Ταυτοχρόνως δίνουν έντονο παρών στην κοινωνική ζωή και συμμετέχουν στην αστικοποίηση της ευρύτερης περιοχής που έχουν εγκατασταθεί.
Aλέξανδρος Κίκιζας (1913-1965). Ο ιδρυτής της ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΙΚΙΖΑΣ.
Εξάλλου, όλο και περισσότεροι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις γύρω περιοχές, στο Μεταξουργείο, στην Κολοκυνθού στον Κολωνό. Στα τέλη της δεκαετίας 1930, ο Αλ. Κίκιζας συνεταιρίζεται με τη Μακαρονοποιία «Δήμητρα», γνωστή στην αγορά από την προηγούμενη δεκαετία. Ανήκε στον Κοσμά Ψυχοπαίδη και τον Νίκο Μοσχόπουλο. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία και συμβάδιζε με τις ρυθμίσεις που επέρχονταν στην αγορά και την επικερδή διακίνηση του προϊόντος. Αγορανομικές διατάξεις καθόριζαν πλέον τον τρόπο διακίνησης του προϊόντος, το οποίο μέχρι τότε έφτανε στον καταναλωτή «χύμα». Τώρα πλέον τα μακαρόνια μπορούσαν να διατίθενται σε πακέτα των πέντε οκάδων ή σε σάκους των 25 ή 40 οκάδων. Επίσης, σε συσκευασία της μιας οκάς που κόστιζε 16,5 δραχμές ή μισής οκάς με τιμή 8,4 δραχμές.
«Αδελφοί Γ. Κίκιζα»
Οι ρυθμίσεις ήταν πολλές και επέτρεπαν την ανάπτυξη υγιούς εμπορίου, οπότε η εργασία προχωρούσε ικανοποιητικά. Οι «αδελφοί Γ. Κίκιζα», όπως αρέσκονταν να εμφανίζονται, τιμώντας τον πατέρα τους και καταχωρώντας τον αριθμό τηλεφώνου τους (54.471 και 53.344), είχαν διαμορφώσει τις κατάλληλες συνθήκες για ανάπτυξη των εργασιών τους. Κυκλοφορούσαν πλέον και μακαρόνια με την δική τους φίρμα. Αλλά ο πόλεμος ανέκοψε κάθε πρόοδο. Οι αδελφοί Κίκιζα είναι από εκείνους που συμπάσχουν με τον υπόλοιπο κόσμο της περιοχής.
Η πρώτη ετικέτα των ζυμαρικών ΜΕΛΙΣΣΑ (1956)
Μπορεί το κατάστημα να υπολειτουργεί και να μην υπάρχει εργασία, αλλά ότι έχουν το διαθέτουν για την επιβίωση του πληθυσμού. Καταμεσής της Κατοχής (1943) προσφέρουν μακαρόνια για να σιτιστούν διακόσια παιδιά απόρων εφέδρων και τραυματιών της συνοικίας τους. Άλλοι βάζουν κιμά, κάποιοι προσφέρουν σταφύλια και έτσι καλύπτονται οι ανάγκες του Παραρτήματος Ακαδημίας Πλάτωνος της Πανελληνίου Ενώσεως Εφέδρων.
«Στάσις Κίκιζα»
Επιτέλους φθάνει και η πολυπόθητη Απελευθέρωση. Απολαμβάνοντας την εμπιστοσύνη των πελατών το κατάστημα επανέρχεται σταδιακά στη λειτουργία του. Εξάλλου, το επώνυμο Κίκιζας έχει μετατραπεί σε τοπόσημο. Όλοι γνωρίζουν την «Στάση Κίκιζα», όπου ανεβοκατέβαζε επιβάτες το «Τραμ 11». Ακόμη και στις μικρές αγγελίες ο προσδιορισμός της περιοχής γινόταν με την αναφορά «Κοντά στου Κίκιζα». Ο Αλέξανδρος Κίκιζας όχι μόνον εμμένει στην παραγωγή ζυμαρικών αλλά πραγματοποιεί το μεγάλο βήμα. Το 1947, με τον αδελφό του Γρηγόρη, ιδρύουν τη δική του Βιομηχανία Ζυμαρικών στην περιοχή της Κολοκυνθούς, στον Κηφισό. Η επωνυμία τους «Βιομηχανία Εκλεκτών Ζυμαρικών Αδελφών Κίκιζα» (ΒΕΖΑΚ). Πλέον ο Αθανάσιος αναλαμβάνει τον Κυλινδρόμυλο που είχε ιδρυθεί και το χονδρεμπόριο τροφίμων και ο Δημήτριος το Κατάστημα και το Ποτοποιείο.
Πρέσα παραγωγής ζυμαρικών της εποχής και το άπλωμα των μακαρονιών στα «καλάμια» (1958).
Η «Μέλισσα»
Σταθμός στην ιστορία της οικογένειας υπήρξε το έτος 1954. Ο Γρηγόρης Κίκιζας αποχωρεί από την επιχείρηση των Ζυμαρικών. Ο Αλέξανδρος της είχε δώσει και την ονομασία με την οποία την γνωρίσαμε οι νεότεροι: «ΜΕΛΙΣΣΑ (ΒΕΖΑΚ)», Το σύμβολο της εργατικότητας γίνεται στα χέρια του έμπειρου επιχειρηματία μέσον για ανάπτυξη και ραγδαία εξάπλωση παραγωγής και δικτύου. Παραμένοντας ουσιαστικά στην ίδια γειτονιά, εκσυγχρονίζει τις εγκαταστάσεις, δημιουργώντας υπερσύγχρονη γραμμή παραγωγής και ξήρανσης των ζυμαρικών.
Χειροποίητη συσκευασία μακαρονιών (1956).
Το εργοστάσιο, στο «Τέρμα Κολοκυνθούς», γνωρίζει χρυσές στιγμές με αυτοματοποιήσεις και διαρκή ανοδική πορεία. Ο Αλέξανδρος Κίκιζας, ο δημιουργός της βιομηχανίας φεύγει από τη ζωή το 1965, αφήνοντας πίσω μία σφριγηλή επιχείρηση, την οποία διευθύνει πλέον η σύζυγός του Κωνσταντίνα Κίκιζα. «Μόνον τα δικά σας χέρια αγγίζουν αυτά τα μακαρόνια», έλεγε η επιτυχημένη διαφημιστική καμπάνια του 1967 όταν συνεχιζόταν η ανάπτυξη της επιχείρησης.
Μακέτα του νέου εργοστασίου της ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΙΚΙΖΑΣ στη Λάρισα (1980).
Η «Γειτονιά Κίκιζα»
Χωρίς να απωλέσει τον ρομαντισμό των παλαιότερων χρόνων και την επιρροή στις ψυχές των αγοραστών. Η επιρροή αυτή, σε συνδυασμό με την παράδοση, οδήγησαν το χέρι του λαϊκού στιχουργού Δημήτρη Χριστοδούλου την εποχή εκείνη να γράψει το τετράστιχο «Στη γειτονιά του Κίκιζα / στον Άγιο Κωνσταντίνο / για να βρεθώ μιαν άνοιξη / και την ζωή και την καρδιά μου δίνω»! Πρόκειται βεβαίως περί του Αγίου του Κωνσταντίνου του αποκαλούμενου Παλαιού.
Βρίσκεται λίγο παρακάτω από την αρχική θέση του καταστήματος των Κίκιζα. Βέρος Μεταξουργιώτης ο Δ. Χριστοδούλου, σχεδόν συνομήλικος της πρώτης επιχείρησης των αδελφών Κίκιζα, αισθάνθηκε την ανάγκη να την παραδώσει στην αιωνιότητα. Το τραγούδι μελοποιήθηκε από τον Γιώργο Ζαμπέτα που είχε ζήσει και εκείνος στο Μεταξουργείο και αποδόθηκε από τον Δημήτρη Μητροπάνο.
Μακέτα του νέου εργοστασίου της ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΙΚΙΖΑΣ στη Λάρισα (1980).
Κρίσιμοι σταθμοί
Όσο για την επιχείρηση τη δεκαετία 1967-1977 συνάντησε τέσσερις κρίσιμους σταθμούς: Το 1972 εξάγονται οι πρώτοι 32 τόνοι στην Αμερική, το 1973 ιδρύεται νέος Κυλινδρόμυλος στη Λάρισα, το 1975 αναλαμβάνει την επιχείρηση ο Γεώργιος Κίκιζας, γιος του Αλέξανδρου και της Κωνσταντίνας και το 1977, η «Μέλισσα» εξαγοράζει τη Θεσσαλική Μακαρονοποιία «Ντεβέτα». Από τις αρχές της δεκαετίας 1980 η εταιρεία θα διακριθεί για τις επιτυχημένες επιχειρηματικές κινήσεις, στα πρότυπα του διεθνούς εμπορίου. Προηγήθηκε των εξελίξεων και φρόντισε για την ανάπτυξη συνεργασιών με μεγάλες εταιρείες τροφίμων του εξωτερικού. Έχοντας αποκτήσει την εμπιστοσύνη του κοινού με την συνέπεια της, η εταιρεία εμπλουτίζει τα προϊόντα που διαθέτει στην αγορά, τόσο με εισαγόμενα είδη όσο και με νέες δικές της παραγωγές (κανελόνια, ταλλιατέλες, σιμιγδάλι για γλυκά, σειρά προϊόντων Primo Gusto κ.α.).
Η γκάμα των ζυμαρικών ΜΕΛΙΣΣΑ σήμερα.
Ο Γ. Κίκιζας θα φροντίσει να διατηρήσει την πρωτοπορία στις επιχειρηματικές κινήσεις και τη δεκαετία 1990. Εξαγοράζει την βιομηχανία «ΠΕΛΑΡΓΟΣ» και εισέρχεται στον τομέα των τοματικών προϊόντων δημιουργώντας το πρωτοπόρο προϊόν “Passata Pummaro”. Η δραστηριότητα στις εξαγωγές επεκτείνεται. Το 25% της παραγωγής κατευθύνεται στο εξωτερικό και ιδρύεται θυγατρική εταιρία στην Πολωνία. Ακολουθούν εξαγορές των ομοειδών εταιριών ΣΤΕΛΛΑ και ΑΒΕΖ καθώς και της βιομηχανίας παραδοσιακών προϊόντων ΒΛΑΧΑ. Αρχίζει επίσης συνεργασία με την πολυεθνική Del Monte, ενώ παρουσιάζονται νέα προϊόντα (τορτελίνι, ριγκατόνι, φιογκάκι, λαζάνια και έτοιμες σάλτσες ζυμαρικών). Το συγκρότημα παραγωγής Λάρισας εκσυγχρονίζεται και επεκτείνεται φτάνοντας δυναμικότητα 60.000 τόνων ετησίως.
Νέα γενιά
Από το 2013 την γενική διεύθυνση αναλαμβάνει ο εγγονός του ιδρυτή Αλέξανδρος Κίκιζας. Ακολουθεί η προώθηση στην αγορά νέων επιτυχημένων σειρών προϊόντων (ζυμαρικά ολικής αλέσεως, ζυμαρικά χωρίς γλουτένη, βιολογικά ζυμαρικά, τα Pasta Kids Melissa και η σειρά «Χρυσή Επιλογή ΜΕΛΙΣΣΑ»). Επίσης, συνάπτεται συμφωνία συνεργασίας και διανομής προϊόντων στην Ελλάδα με την πολυεθνική εταιρία Kraft-Heinz. Παραλλήλως ιδρύεται η «Ακαδημία Σίτου» με σκοπό την εκπαίδευση νέων αγροτών.
Παρήλθαν 70 χρόνια από την ίδρυσή της «ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΙΚΙΖΑΣ». Η διαδρομή δικαιώνει τις επιλογές, αφού είναι μια από τις σημαντικότερες εταιρίες τροφίμων στην Ελλάδα με παρουσία σε περισσότερες από 35 χώρες.
