Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
«Αίγινα, Αύγουστος 1837». Υδατογραφία Χριστιανού Χάνσεν.
Η όμορφη Αίγινα υπήρξε από την αρχαιότητα το αγαπημένο νησί των Αθηναίων. Ακόμη και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι της βαλκανικής πολίχνης που είχαν την οικονομική δυνατότητα, προτιμούσαν την Αίγινα για να ξεκαλοκαιριάζουν. Εξάλλου, μέσω επιγαμιών είχαν συνδεθεί με το όμορφο νησί μερικές από τις σημαντικότερες οικογένειες Αθηναίων προυχόντων, όπως ήταν οι Παλαιολόγοι Μπενιζέλοι και οι Γέροντες. Πολλά επεισόδια της Επανάστασης γράφτηκαν στην Αίγινα, η οποία απόλαυσε και την τιμή να είναι η πρώτη πρωτεύουσα του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους. Εξάλλου, στον Μητροπολιτικό της Ναό είδε να ορκίζεται και ο πρώτος Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, τον Ιανουάριο 1828.
Στα Απομνημονεύματά του ο Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλους[1] αφηγείται πως περνούσε τα καλοκαίρια στην Αίγινα, τα πρώτα χρόνια της βασιλείας Γεωργίου Α΄, φιλοξενούμενος συγγενών του ή νοικιάζοντας κάποιο οίκημα στην παραλία. Το νησί συνέχισε να γνωρίζει σπουδαίες ημέρες το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, αφού το προτιμούσαν για τις ξένοιαστες καλοκαιρινές εξορμήσεις τους νεανικές παρέες της εποχής. Ιδιαιτέρως όσοι συγκεντρώθηκαν γύρω από τον Βλάση Γαβριηλίδη, εκδότη καταρχήν της περίφημης εφημερίδας «Μη Χάνεσαι». Ο Κωστής Παλαμάς, ο Γεώργιος Σουρής, ο Θεόδωρος Βελλιανίτης, ο πάντα κεφάτος Δημήτρης Κόκκος, ο Πάνος Γιαννόπουλος κ.ά. Όλοι όσοι εναπόθεταν τις νεανικές τους εμπνεύσεις στις στήλες της περίεργης εκείνης εφημερίδας, προπομπού της Ακροπόλεως.
Ενώ ο Κ. Παλαμάς απήγγελε την «Γέννησιν της Κόρης» στην ακτή της Αίγινας[2], ο Γ. Σουρής καταβρόχθιζε μπαρμπούνια για να εισπράξει από τον Βλ. Γαβριηλίδη το προσωνύμιο «περιπατητικός φαγάς»[3]! Στα τέλη του 19ου αιώνα πλέον η Αίγινα, λόγω της μικρής απόστασής της από τον Πειραιά, τις φυσικές ομορφιές και την ευπροσηγορία των κατοίκων της, προσελκύει όλο και περισσότερους επισκέπτες. Η φτηνή ατμοπλοϊκή συγκοινωνία, δύο φορές την ημέρα και τα εξοχικά της θέλγητρα καθιστούν την Αίγινα προσφιλές εξοχικό κέντρο των Αθηναίων. Νησιώτικο χρώμα, μικρά λευκά σπίτια, καφενεδάκια, χαρούμενοι ξύλινοι εξώστες, κήποι, καρποφόρα δένδρα, καταπράσινες αναδενδράδες και λουλούδια, σε συνδυασμό με χαρούμενες παιδικές φωνές δίνουν ξεχωριστό χρώμα στη νησιώτικη κωμόπολη.
Μεταπολεμικές καλλιτεχνικές λήψεις του Ναού της Αφαίας στην Αίγινα.
Αλλά και στις αρχές της δεκαετίας 1930, ο ακούραστος περιπατητής Δημ. Χατζόπουλος[4] μας ενημερώνει πως τα σπίτια της πόλης της Αίγινας και αρκετά των περιχώρων της και των ωραίων εξοχών της, αλλά και πολλά δωμάτια γέμιζαν από παραθεριστές. Η Αίγινα δεν είχε αποκτήσει μεγάλο ξενοδοχείο, ενώ αντιθέτως πολλοί Αθηναίοι διέθεταν κατοικίες, τις οποίες εκείνη την εποχή αποκαλούσαν επαύλεις. Εκεί παραθέριζαν πολλές οικογένειες φιλοξενώντας και αρκετούς συγγενείς και φίλους. Επαύλεις χωμένες στ’ αμπέλια και στα περιβόλια, αλλά και στην ακτή, από την Περιβόλα μέχρι τη Χαλασμένη. Στην έκταση αυτή υπήρχαν μεγάλες, ελεύθερες και ελκυστικές αμμουδιές για λουτρά και ηλιοθεραπεία. Ρηχά νερά, κατάλληλα για θαλάσσια παιχνίδια, ενώ από τότε υπήρχαν οι γραφικές λεμβοδρομίες κατά μήκος της μακριάς και ομαλής ακτής της Αίγινας.
Το λιμάνι της Αίγινας (δεκαετία 1960).
Πολλοί απολάμβαναν το γραφικό πρωινό ψάρεμα με παραγάδι στα νερά της Πέρδικας και στο νησάκι Μονή. Οι πιο ευχάριστοι περίπατοι ήταν προς τη Χαλασμένη και τη Βαγία, όπου τα δρομάκια ήταν απολαυστικά, περνώντας από κομψούς και καταπράσινους γήλοφους, αμπέλια και κτήματα ελαιόφυτα. Ανάμεσά τους λευκοί οικισμοί το Κοκκάλι, οι Αγίοι, το Βαθύ και τα δροσερά περιβολάκια της Βαγίας, απ’ όπου οι επισκέπτες μπορούσαν να ανέβουν σε είκοσι λεπτά στον Ναό της Αφαίας. Αρκετοί παραθεριστές προτιμούσαν ή θεωρούσαν ακόμη και επιβεβλημένο καθήκον, τις νύχτες με πανσέληνο να εκδράμουν στο αρχαίο ιερό.
