ΠΡΟΟΙΜΙΟ
Την Δευτέρα 20 Απριλίου 1925 διεξήχθησαν στο Δέλτα Φαλήρου οι πρώτες ελληνικές ιπποδρομίες στις εγκαταστάσεις που είχαν δημιουργηθεί γι’ αυτό το σκοπό. Με αφορμή το τέλος των ιπποδρομιών στην Ελλάδα, λόγω του κλεισίματος του Ιπποδρομίου στο Μαρκόπουλο Αττικής, αναδημοσιεύουμε ιστορικό χρονογράφημα του Θεόδωρου Βελλιανίτη (1863-1935), το οποίο υπό τον τίτλο «Αι Πρώται Ιπποδρομίαι» είχε δημοσιευθεί λίγες ημέρες πριν από την έναρξη των ιπποδρομιών στο Δέλτα Φαλήρου, τον Απρίλιο 1925. Αναφέρεται στις πρώτες προσπάθειες για την καθιέρωση Ιππικών Αγώνων στην ελληνική πρωτεύουσα.
Εκ της συντάξεως
Δελτίο Πρόσθετου Αμοιβαίου Στοιχήματος του Μεγάλου Επάθλου της Πόλεως των Αθηνών. 12 Ιουνίου 1927. Ιππόδρομος Φαλήρου. Συλλογή Εφήμερων Αγγελή Παπαγγελή, Σύλλογος των Αθηναίων.
ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΙΠΠΟΔΡΟΜΙΑΙ [1]
Του Θεόδωρου Βελλιανίτη
(1925)
Αι ιπποδρομίαι αρχίζουσαι εις την περιοχήν του Δέλτα του Φαλήρου την προσεχή Δευτέραν, δεν είνε αι πρώται που διεξάγονται εις την πόλιν μας. Η πρώτη προσπάθεια προς εισαγωγήν αυτών εγένετο προ εβδομήκοντα οκτώ ετών, ακριβώς την αυτήν ημέραν, καθ’ ην διεξάγονται και αι σημεριναί. Κατά τον Απρίλιον του 1847 την Δευτέραν ημέραν του Πάσχα προσεκλήθη ο λαός να παραστή εις τους νέους, ως ελέγοντο Ολυμπιακούς αγώνας εις το Φάληρον.
Πρωτεύουσα και επίνειο
Αι Αθήναι τότε ήτο μία μικρά πόλις, ο δε Πειραιεύς μόλις ήρχιζε να κτίζεται. Ολίγα σπίτια είχον εγερθή εις την παραλίαν του λιμένος, επλεόναζον δε τα ξύλινα παραπήγματα. Ο όλος πληθυσμός των δεν υπερέβαινε τας 2.500. Μόλις είχεν κατασκευασθή και η οδός η ενούσα τας Αθήνας μετά του Πειραιώς. Άμαξαι δεν υπήρχον ειμή ελάχισται και οι θεαταί κατήλθον εις το πεδίον του νέου Φαλήρου δι’ όλων των μεταγωγικών μέσων οι πλείστοι δε αποστολικώς.
Οι ιππικοί ούτοι αγώνες ήσαν η συνέχεια μιας μεγάλης Εθνικής εορτής τελεσθείσης εις τον χώρον εκείνον, όπου είχον μετακομισθή και ταφή τα οστά του Γεωργίου Καραϊσκάκη, τραυματισθέντος κατά το 1826 μεταξύ Πειραιώς και Φαλήρου. Ο ένδοξος τραυματίας μεταφερθείς εις Σαλαμίνα ετελεύτησε την επομένην. Το έθνος απέδιδε τας τιμάς εις τον μεγάλον στρατηγόν μετά πάροδον 21 ετών. Το μνημείον ήτο λίαν απλούν και εντελώς άτεχνον.
Δημοσίευμα του γαλλικού Τύπου για τον Ιππόδρομο του Φαλήρου. Συλλογή Εφήμερων Αγγελή Παπαγγελή, Σύλλογος των Αθηναίων.
Δευτέρα του Πάσχα
Δεν ηδύνατο ο Γκαρνιέ να περιμένη κανείς τίποτε καλλίτερον εις χώραν στερουμένην καλλιτεχνών και χρημάτων. Κατά την τελετήν ταύτην, όπως πάντοτε και παντού εξεκενώθησαν τα τηλεβόλα, ανεκρούσθησαν τα τύμπανα, περιήχθησαν αι σημαίαι, κατετέθησαν δάφναι εις τους νεκρούς, εξεφωνήθησαν λόγοι και συνελήφθησαν μερικοί λωποδύται.
Την Δευτέραν του Πάσχα διεξήχθησαν αι ιπποδρομίαι. Όπως όλαι αι τέχναι και οι αγώνες εγεννήθησαν εις την Ελλάδα. Εγένετο δε προσπάθεια κατά το έτος εκείνο όπως αναβιώσουν ούτοι. Φυσικά δεν ήσαν πλέον οι αρχαίοι Ολυμπιακοί, οίτινες συνεκέντρουν όλην την Ελλάδα και τους οποίους ελάτρευον οι Βασιλείς και έψαλεν ο Πίνδαρος. Εν τούτοις διεξήχθησαν μετά επισημότητος.
Βραχύσωμα άλογα
Ένα παράπηγμα από απλάνιστες σανίδες ήτο το Βασιλικόν θεωρείον, σκεπασμένον με κατραμωμένον καραβόπανον, δύο άλλα δε παραπήγματα εγειρόμενα δεξιά και αριστερά αυτού με κακοεφαρμοσμένας σανίδας ασκεπή, μέσα εις την κονισαλέαν πεδιάδα του Πειραιώς, μερικές τρομπέτες βαυαρικές, πέντε έως εξ άλογα απετέλουν την σκηνογραφίαν. Δεν υπήρχεν ούτε ιππεύς, ούτε ίπποι ελληνικού γένους. Τα εγχώρια άλογα ήσαν βραχύσωμα και διπλωμένα σαν ελατήρια.
Εν τούτοις ήσαν γερά και με ασφαλή πόδια, λαμπρά για τα βουνά, ακαταπόνητα και χρήσιμα διά τα πλέον δύσβατα μέρη. Αλλά δεν ήσαν τα δυστυχισμένα δι’ ιπποδρομίας και δεν είχαν αξιώσεις να παρουσιάζωνται εις τοιούτου είδους τελετάς. Ουχ’ ήττον όμως εκλείσθησαν μέσα εις αυτόν τον τσίρκον όστις ωμοίαζε πολύ με εμποροπανήγυριν. Εκεί έπαιζε μία στρατιωτική μουσική παμπάλαια γερμανικά στρατιωτικά θούρια, και το πλήθος ενεθουσία.
Η νέα Ελλάς
Οι κύριοι των ίππων θα διηγωνίζοντο οι ίδιοι. Οι Έλληνες, λέγει ο ίδιος συγγραφεύς, δυσκόλως υποφέρουν ξένους να νικώσιν εις τους αγώνας. Η ματαιοδοξία των δεν εξεφυλίσθη και θέλουν να ευρίσκωνται εις την πρώτην πάντοτε γραμμήν των νικητών. Ένας Ηρακλής Γάλλος παλαίσας καθ’ όλους τους κανόνας της τέχνης του και καταρρίψας μερικούς αχθοφόρους της Καπνικαρέας, εξηναγκάσθη να εγκαταλείψη την Ελλάδα, διότι η πόλις του Θησέως εθεώρησε εαυτήν προσβεβλημένην και κατελήφθη εκ παραφόρου οργής.
Εις τον Έλληνα νικητήν δεν εγείρουν αδριάντα, όπως κατά την αρχαιότητα, ούτε τον εχαιρέτισαν ψάλλοντες πινδαρικάς ωδάς. Εις τας πύλας της πόλεως τον συνώδευσαν όλοι εκαονούντες τα πιστόλια των και ουρλιάζοντας τον επευφήμησαν. «Η Ελλάς είνε κατ’ εξοχήν ποιητική χώρα προσθέτει ο Γκαρνιέ φύσις, ενδυμασία, είδη, γλώσσα, παραδόσεις, αναμνήσεις, όλα έχουν εκεί εξαιρετικόν χαρακτήρα. Είνε τούτο κοινή εντύπωσις των περιηγητών. Από της απόψεως ταύτης η νέα Ελλάς δεν καθυστερεί της αρχαίας.
Άγγλοι τζόκεϋ
Αλλ’ όταν πιθηκίζη την Ευρώπην είνε αξιοδάκρυτος. Τι τρέλλα της εκάθησε να απομιμήται, αντί να διατηρή ό,τι ξεχωρίζει τον λαόν της από τους άλλους λαούς; Το θέαμα των Άγγλων Τζόκεϋ εις τας ιπποδρομίας με κόκκινα κασκέτα και με κοντά πανταλόνια παρά τον Κεραμικόν όπου ετελούντο αι λαμπαδοδρομίαι κατά την εορτήν του Προμηθέως είνε μία παρωδία. Διατί εις τας ιπποδρομίας αυτάς δεν αφήκαν να τρέξουν τα παληκάρια με τας πολυπτύχους φουστανέλλας των και τα χρυσά των μεϊτάνια;
Το θέαμα θα ήτο γραφικώτατον. Χωρίς δε να θελήση κανείς να παραβάλη το θέαμα με τας μετώπας του Παρθενώνος, θα σας παρείχε εν τούτοις τον ωραίον ιθαγενή χρωματισμόν. Έτσι πληροφορούμεθα ότι οι πρώτοι αγωνισταί είχον μεταβληθή εις Άγγλους τζόκεϋ. Από τότε οι ιππικοί αγώνες δεν ηδυνήθησαν να πολιτογραφηθούν εις την Ελλάδα. Κατ’ αραιά διαλείμματα επανελήφθησαν πολλάκις, αλλά δεν ηδυνήθησαν να εισαχθούν εις τα ήθη μας.
Δέλτα Φαλήρου
Οι αγώνες ως κύριον σκοπόν έχουν την βελτίωσιν του γένους των ίππων, ημείς δε δεν είχομεν ιθαγενείς ίππους ιπποδρομιών. Κατά την ροήν όμως των ογδοήκοντα αυτών ετών, όλα μετεβλήθησαν εις την Ελλάδα, ήθη έξεις, κοινωνική ζωή, αμφιέσεις, οικονομική κατάστασις. Αι Αθήναι και ο Πειραιεύς αριθμούν σήμερον υπέρ το εκατομμύριον κατοίκων.
Αι απαιτήσεις της ζωής είνε διαφορετικαί. Αι δε εισαγόμεναι ιπποδρομίαι παρουσιάζουν μεγαλοπρέπειαν ανάλογον προς το σημερινόν περιβάλον, δεν υπάρχει δε αμφιβολία ότι θα καταστούν μία από τας κυριωτέρας τέρψεις των δύο πόλεων και το Δέλτα του Φαλήρου θα μεταβληθή εις το κομψότερον κέντρον των Αθηνών, του Πειραιώς και των δύο Φαλήρων τα οποία έγειναν και αυτά δύο κομψαί παράκτιαι πόλεις.
