Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Χρήστος Χρηστοβασίλης
Ο σπουδαίος Hπειρώτης λογοτέχνης Χρήστος Χρηστοβασίλης (1861-1937) υπήρξε εξ εκείνων που εκπροσώπησαν τον αδούλωτο Έλληνα. Συνήθως προβάλλεται το λογοτεχνικό του έργο, το οποίο όμως δεν μπορεί να αξιολογηθεί, εάν δεν ληφθoύν υπόψη η μεγάλη εθνική προσφορά και ο αγώνες του. Εξάλλου, μέχρι το τέλος της πολυτάραχης ζωής του, δεν μπορούσε να ξεχάσει ότι Έλληνες τον είχαν εκτοπίσει στη Νάξο το 1917 διότι συμμετείχε στους πολιτικούς αγώνες για την απελευθέρωση της Βορείου Ηπείρου!
Γιος εύπορου κτηματία, συνελήφθη σε ηλικία μόλις 14 ετών από τους Τούρκους και οδηγήθηκε όμηρος στην Κωνσταντινούπολη. Πνεύμα ανήσυχο αλλά και με ισχυρές οικογενειακές διασυνδέσεις, κατόρθωσε να σπουδάσει στο Αυτοκρατορικό Λύκειο. Δραπέτευσε στην Κέρκυρα και από εκεί πέρασε στους Αγίους Σαράντα συμμετέχοντας σε συμπλοκές εναντίον των Τούρκων. Αιχμαλωτίζεται, εξορίζεται στα Τρίκαλα και επιστρέφει στη γενέτειρά του το 1882.
Συμμετέχει εκ νέου σε επαναστατικά κινήματα και καταδικάζεται σε θάνατο. Δραπετεύει και υποδέχεται τα ελληνικά στρατεύματα στη Θεσσαλία. Στα Τρίκαλα χαιρέτισε την είσοδο του ελληνικού στρατού με το ποίημα «Στ’ αδέρφια μας», ενέργεια που πλήρωσε με φυλάκιση. Χαιρέτιζε επίσης με ποιήματά του κάθε κομμάτι γης που απελευθερωνόταν, με αποκορύφωμα «Τα Ελευθερωμένα Γιάννινα» που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» το 1913.
Η έκταση του λογοτεχνικού έργου του Χρ. Χρηστοβασίλη (λαογραφικού, ιστορικού, διηγηματογραφικού, πεζογραφικού, ποιητικού, γλωσσικού, δραματικού, μεταφραστικού) είναι τεράστια. Το έργο του είναι κυρίως ηθογραφικό και λαογραφικό, γραμμένο στη δημοτική και με κυρίαρχη την παρουσία ειδυλλιακών και φυσιολατρικών στοιχείων, καθώς επίσης στοιχείων επιτηδευμένης και σκόπιμα «απλής και αφελούς» γραφής.
Εκλέχτηκε δύο φορές βουλευτής Ιωαννίνων (1926, 1935), και στην δύση του βίου του βραβεύθηκε για το λογοτεχνικό του έργο από το υπουργείο Παιδείας και τιμήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος για την πατριωτική του δράση.
